همه چیز به تصمیم اوپک بستگی دارد

افزایش عرضه نفت ایران در شش ماهه دوم سال ٢٠١۵ می تواند با کاهش ۵ درصدی تولید اعضای اوپک و افزایش دوره ای تقاضای بازار خنثی شده و از افت بیشتر قیمتها جلوگیری کند.

به گزارش شانا، پس از ۱۶ ماه از توافقنامه ژنو و دو بار تمدید و نشستهای حساس و فنی در کشورهای مختلف، سرانجام در اجلاس لوزان ٢ و در تاریخ ۲ آوریل ۲۰۱۵ دو طرف به نقطه مشترک رسیدند. ایران و کشورهای عضو گروه ۱+۵ در بیانیه ای مشترک اعلام کردند که در مورد پایان مناقشه هسته ای به اشتراک نظر رسیده اند و با قبول حقوق هسته ای ایران تحریمهای اعمال شده را لغو خواهند کرد.

پس از نشست لوزان دو، نشریه هاآرتص در ٢۴ فروردین ماه امسال گزارش داد: وندی شرمن که ریاست تیم مذاکره کننده آمریکایی را در مذاکرات هسته ای با ایران بر عهده دارد در جمع گزارشگران دیپلماتیک اسرائیلی گفت که رسیدن به توافقی جامع تا ضرب الاجل تعیین شده در سی ژوئن امکانپذیر است.

بنا به گفته وزیر امور خارجه ایران قرار است که یکم اردیبهشت ماه این مذاکرات در سطح معاونان و برای نگارش متن توافق نهایی آغاز شود. هرچند اختلاف میان ایران و پنج+ یک درباره تاریخ و چگونگی لغو تحریمها یکی از نکات حساس برای نگارش توافقنامه نهایی است. ایران تاکید دارد که همه تحریمها باید پس از امضای توافق یکجا لغو شوند.

تا پیش از این، تحریمهای آمریکا و اتحادیه اروپا با هدف قراردادن صنعت نفت ایران بخش مهمی از بازار های این کشور را مسدود کرده و اعضای اوپک و کشورهای غیر اوپکی تولید کننده نفت، نفت خود را در بازارهای سنتی ایران جایگزین کردند.

-در ماه مه ٢٠١١، ایالات متحده تحریمهایی را علیه شرکت دولتی نفت ونزوئلا PDVSA و شش شرکت نفتی و حمل و نقل کوچکتر دیگر به جهت درگیر شدن در تجارت با ایران و تخطی از ممنوعیت وضع شده از سوی ایالات متحده اعمال کرد که این موضوع خشم دولت هوگو چاوز را به همراه داشت.

– در تاریخ ٣١ دسامبر ٢٠١١، باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده، قانون اعمال تحریمهایی را بر موسسات مالی معامله کننده با بانک مرکزی ایران امضا کرد که مجرای اصلی برای درآمدهای نفتی ایران است. تحریم موسسات باید بازارهای مالی خارج از آمریکا را هم متوقف می کرد.

– در تاریخ ١٣ ژانویه ٢٠١٢، ایالات متحده تحریمهایی را علیه تاجر دولتی انرژی چین Zhuhai Zhenrong اعمال کرد، که گفته می شد بزرگترین تامین کننده محصولات نفتی تصفیه شده ایران است. شرکتهای نفتی خصوصی Singapore’s Kuo Oil Pte و FAL امارات متحده عربی هم از دیگر شرکتهایی هستند که تحریم شدند.

-در تاریخ ٢٣ ژانویه ٢٠١٢، اتحادیه اروپا نیز به فوریت عقد هر گونه قراردادهای جدید واردات، خرید و یا حمل و نقل نفت خام ایران و فراورده های نفتی را ممنوع اعلام کرد. با این حال اعضای اتحادیه اروپا می توانند در صورت صلاحدید نفت و فراورده های نفتی از ایران را تا ماه جولای همین سال خریداری کنند.

پس از این، تحریمهای آمریکا و اتحادیه اروپا و فشارهای وارده به طرفهای قرارداد نفتی با ایران به مرور از حجم صادرات حدود دو میلیون سیصد هزار بشکه ایران کاست و در نهایت سهم ایران از بازارهای جهانی نفت به زیر یک میلیون بشکه در روز رسید.

هم اکنون و پس از صدور بیانیه مشترک لوزان مبنی بر توافق بین طرفهای درگیر در مناقشه هسته ای ایران، احتمال رسیدن ایران و گروه ١+۵ به توافقی جامع تا ضرب الاجل سی ژوئن موضوع مهمی است که بازارهای نفت را تحت تاثیر خود قرار داده و گمانه زنی ها در این خصوص گاهی قیمتهای نفت را بالا و گاهی پایین می آورد.

تا پیش از تحریمهای نفتی علیه ایران، صادرات نفت این کشور در محدوده ٢,٢ تا ٢.۴ میلیون بشکه در روز متغیر بود ولی با اعمال تحریمها از سال ٢٠١٢ به این سو به مرور بخش مهمی از صادرات نفت ایران کاسته شد.

هم اکنون دیگر کشورهای تولید کننده نفت که عمدتا عضو اوپک هستند سهم ایران را به خود اختصاص داده اند و با توجه به سهمیه ٣٠ میلیون بشکه ای اعضای اوپک و بازگشت نزدیک به یک و نیم میلیون بشکه نفت حذف شده ایران به بازارهای بین المللی نفت، اوپک باید چاره ای بیندیشد و یا اعضای آن باید منتظر افت بیشتر قیمتها باشند.

براین اساس، بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران در نشست خبری روز سه شنبه پیش خود اعلام کرد که اوپک باید ۵‌ درصد از تولیدش بکاهد. این امر همزمان با توافق درباره چارچوب برنامه هسته‌ای ایران اتفاق افتاده است و بیم آن می‌رود که با لغو تحریمها بازار نفت اشباع شود. سازمان اطلاعات انرژی نیز با توجه به این احتمال هشدار می‌دهد در چنین حالتی باید پیش‌بینیها را درباره بهبود اوضاع نفت دوباره بررسی کرد.

این سازمان در گزارش خود می‌نویسد: پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای تهران نه‌تنها فرضیات قبلی را درباره تولید نفت ایران زیر سئوال می‌برد بلکه از هم‌اکنون تولیدکنندگان را تشویق می‌کند ذخایر خود را بیفزایند و پیش از بازگشت ایران، سهم بازار خود را افزایش دهند.

البته بازگشت نفت ایران به بازارهای جهانی نفتی به سرعت نخواهد بود ولی با توجه به ظرفیت تولید و امکانات بارگیری ایران، زمان زیادی هم برای بازگشت به شرایط پیش از تحریم لازم نیست.

این نکته ضروری است که بدانیم هم اکنون در شش ماهه نخست سال ٢٠١۵ میلادی قرار داریم و برابر یک روال کلی بازارهای بین المللی در این دوره همواره با کاهش تقاضای بیش از یک میلیون بشکه ای نسبت به شش ماهه دوم سال روبرو هستند. از این رو باوجود به تعادل رسیدن بازارها و عقب نشینی شیلهای نفتی هر گونه افزایش عرضه نفت ایران در شش ماهه دوم سال ٢٠١۵ می تواند قیمتهای نفت را مجددا تا محدوده ۴٨ دلار پایین بیاورد.

در واقع قیمت نفت هم اکنون بیشتر از هر عامل دیگری، براساس گمانه زنی ها در باره بازگشت نفت ایران به بازار نفت و میزان رشد عرضه در بازارها تغییر می کند.

در این شرایط با توجه به کندی روند کاهش تولید شیلهای نفتی و همچنین قریب الوقوع بودن بازگشت نفت تحریم شده ایران به بازارها، اعضای اوپک دو راهکار بیشتر پیش رو نخواهند داشت: یا باید با قیمتهای زیر ۵٠ دلار کنار بیایند و در رقابت قیمتی برای نگه داشتن بازارهای مصاده شده ایران بجنگند. یا چنان که وزیر نفت ایران تاکید کرده، نسبت به کاهش ۵ درصدی تولید مبادرت کنند و به روال قبل از تحریم نفتی ایران بازگردند.

نکته مهم در زمینه ورود مجدد نفت ایران به بازارهای بین المللی، مربوط می شود به شش ماهه دوم سال میلادی که برابر روند هرساله، تقاضا و عرضه بازار در این زمان با افزایش بیش از یک میلیون و دویست هزار بشکه ای نسبت به نیمه نخست سال روبروست.

با این منوال و در صورت رفع تحریم نفتی ایران، ایران با در نظر گرفتن فرصت زمانی که به دست آورده به راحتی قارد خواهد بود بخش بزرگتری از کاستی عرضه خود را در بازارهای بین المللی نفت جبران کند و با نزدیک کردن صادرات نفت خام خود به سالهای ٢٠١٢ و ٢٠١٣ تاثیرات بیشتری را بر بازار تحمیل کند.

در اینجا اعضای اوپک دو راه در پیش رو خواهند داشت:

اول: با قبول سهمیه قانونی خود بر اساس قبل از تحریم نفتی ایران و کاهش پنج درصدی سقف تولید، فشار روانی لازم را به بازار برای افزایش قیمتها وارد کنند.

دوم: سهمیه قانونی خود را براساس قبل از تحریم نفتی ایران قبول نکنند و با کاهش ندادن سقف پنج درصدی تولید، فشار روانی برای کاهش بیشتر قیمتها را در زمانی که قائدتا باید با افزایش قیمت نفت روبرو باشیم فراهم کنند.