واقعیت های مستند و شرایط جدید ایران برای مزاکره با آمریکا

واقعیت های مستند و شرایط جدید ایران برای مزاکره با آمریکا

ابتدا به واقعیت‌های مستند می‌پردازم، سپس اظهارات علی خامنه‌ای را در کنار آن قرار داده و در پایان یک تحلیل رسانه‌ای/راهبردی عرضه می‌کنم.

واقعیت‌های مستند

الف) وضعیت هسته‌ای اسرائیل

• اسرائیل رسماً تأیید نکرده که دارای سلاح هسته‌ای است، اما تقریباً اجماع کارشناسی وجود دارد که این کشور دارای زرادخانه هسته‌ای است.
• برآوردها: مثلاً مؤسسهٔ «Federation of American Scientists» (FAS) در «Nuclear Notebook» تخمین زده که اسرائیل تقریباً ۹۰ کلاهک هسته‌ای دارد.
• دیگر برآوردها بازهٔ گسترده‌تری دارند (مثلاً تا ۲۰۰ یا حتی ۴۰۰ کلاهک) بر اساس محاسبهٔ مواد شکاف‌پذیر و توان تولیدی.
• مطالعهٔ «Stockholm International Peace Research Institute» (SIPRI) نیز برآورد حدود “۸۰ کلاهک” برای اسرائیل ارائه داده است.
  جمع‌بندی: می‌توان با تقریب گفت اسرائیل دارای زرادخانه هسته‌ای است — اگرچه عدد دقیق و رسمی اعلام نشده است.

ب) حادثهٔ USS Liberty (۸ ژوئن ۱۹۶۷)

• این کشتی تحقیقاتی/شنود آمریکایی توسط نیروهای اسرائیلی مورد حمله قرار گرفت؛ ۳۴ نفر کشته و حدود ۱۷۰ زخمی شدند.
• محل حادثه: آب‌های بین‌المللی در مدیترانه، شمال سینا.
• عمده گزارش‌های رسمی اسرائیل و آمریکا نتیجه گرفتند که حمله به اشتباه انجام شده است.
• با این حال، تحلیل‌گران و بازماندگان حادثه، ادعا کرده‌اند که انگیزهٔ «مقصود برای جلوگیری از شنود یا افشای عملیات اسرائیل» نیز در میان بوده است.
  جمع‌بندی: حادثهٔ USS Liberty واقعیت دارد، اما انگیزهٔ دقیق آن محل مناقشه است؛ نمی‌توان با قطعیت گفت که هدف آن «ترساندن آمریکا» بوده است، اما تحلیل‌های جدی مطرح کرده‌اند که ممکن است این یکی از انگیزه‌ها بوده باشد.

اظهارات رهبر  جمهوری اسلامی ایران  سید علی خامنه‌ای و قرار دادن در کنار واقعیت

• خامنه‌ای گفته است: «همکاری با آمریکا ممکن نیست تا زمانی که آمریکا از اسرائیل حمایت کند، پایگاه نظامی در منطقه داشته باشد و در امور خاورمیانه مداخله کند.»
• این موضع عملاً یک «خط قرمز» راهبردی برای ایران تعیین می‌کند: یعنی حمایت آمریکا از اسرائیل، دخالت نظامی منطقه‌ای و حضور پایگاه نظامی آمریکا بخشی از مانع اصلی برای همکاری هستند.
• وقتی این موضع را در کنار واقعیت‌های بالا می‌گذاریم:
  • ایران با دانستن اینکه اسرائیل دارای زرادخانه هسته‌ای است (و آمریکا متحد اصلی اسرائیل) احساس می‌کند تعادلی علیه خود دارد؛
  • وقوع حادثهٔ USS Liberty (حتی اگر هدف ترساندن آمریکا نبوده باشد) نمادی از پیچیدگی روابط ایالات متحده، اسرائیل و منطقه است؛ ایران می‌تواند از آن به عنوان نمونه‌ای استفاده کند که «آمریکا متحد اسرائیل است، و ممکن است منافع ایران را به خطر بیندازد».
• بنابراین، موضع خامنه‌ای از وجه عملگرایانه‌ای بهره می‌برد: وی می‌گوید «اگر آمریکایی‌ها این گونه عمل می‌کنند (یعنی حمایت از اسرائیل، مداخله منطقه‌ای)، ما نخواهیم نشست». این موضع با واقعیت‌های موجود که اسرائیل دارای توان هسته‌ای است و آمریکا متحدی مهم برای آن است، همخوانی دارد.

تحلیل رسانه‌ای و راهبردی

چرا این موضع رسانه‌ای مهم است؟

• از منظر رسانه‌ای، موضع خامنه‌ای شخصیت‌سازی دارد: ایران خود را در نقش مقاومت مقابل ترکیب آمریکا–اسرائیل می‌بیند. اعلام رسمی «خط قرمز» به لحاظ پیام رسانه‌ای کارکرد دارد: مخاطب داخلی (افزایش انسجام) و مخاطب خارجی (ارسال پیام به آمریکا و اسرائیل).
• تنظیم چنین بیانیه‌ای در زمانی که اسرائیل تأییدنشده دارای زرادخانه هسته‌ای است، به ایران امکان می‌دهد که خطر احتمالی را برجسته کند و از آن به عنوان ابزار دیپلماسی فشار استفاده نماید.

نقش حادثهٔ USS Liberty در روایت ایران

• ایران می‌تواند این حادثه را نمادین کند: «یک کشتی آمریکایی توسط اسرائیل مورد حمله قرار گرفت؛ بنابراین آمریکا نمی‌تواند بی‌طرف باشد». با اینکه مستند نیست که اسرائیل هدفش ترساندن آمریکا بوده، تحلیل‌گران چنین انگیزه‌ای را مطرح کرده‌اند.
• رسانه‌های ایران و حامیان آن ممکن است این تفسیر را بازتاب دهند: ضمن اینکه «آمریکا همیشه پشت اسرائیل است، حتی وقتی منافع آمریکا مستقیماً تأثیر می‌پذیرد».
• بنابراین این حادثه کارکرد روایتی دارد: به عنوان سندی که تصویر آمریکا به عنوان متحد اسرائیل را تقویت می‌کند و موضع ایران را مشروع‌تر نشان می‌دهد.

پیامدها و راهبرد برای ایران، آمریکا و اسرائیل

• برای ایران: اعلام موضع روشن به عنوان ابزار چانه‌زنی. ایران می‌تواند این موضع را در مذاکرات، ائتلاف‌های منطقه‌ای و سیاست خارجی به کار گیرد.
• برای آمریکا: این موضع نشانهٔ آن است که ایران همکاری محدود را هم منوط به تغییرات بنیادین می‌داند؛ آمریکا باید بداند که تنها گفتگوهای معمولی ممکن است کافی نباشند، باید مسائل اسرائیل و منطقه را نیز در نظر بگیرد.
• برای اسرائیل: موجودیت زرادخانهٔ هسته‌ای و توانمندی‌هایش به‌عنوان عامل بازدارنده است؛ اما از منظر رسانه‌ای هم نیاز دارد تصویرش را کنترل کند تا مبانی ایران برای مخالفت با آمریکا تقویت نشود.

نکات رسانه‌ای که باید دنبال شوند

• پوشش رسانه‌ها دربارهٔ تأیید یا نه تأیید رسمی اسرائیل از زرادخانهٔ هسته‌ای و واکنش‌های بین‌المللی.
• روایت‌هایی که حادثهٔ USS Liberty را به «ترساندن آمریکا» ربط می‌دهند — آیا رسانه‌ها این تفسیر را مطرح می‌کنند؟ چگونه؟
• چگونگی استفادهٔ ایران از این‌گونه واقعیت‌ها در گفتمان داخلی و خارجی — آیا این اعلام «خط قرمز» اثرگذاری مستقیم دارد در سیاست‌گذاران آمریکا؟ و آیا رسانه‌های غربی آن را به‌عنوان فشار منطقه‌ای بازتاب می‌دهند؟

نویسنده:امین کائیدی شادگان- تحلیلگر مسائل ژئوپلیتیک