روشهای تعیین مستمری در نظام های بیمه ای

نگاهی اجمالی به پیشینه این موضوع بیانگر این واقعیت است که در طول زمان به ویژه چند دهه اخیر، با توجه به نیازهای جدید، چگونگی تعیین میزان مستمری ها با تغییراتی همراه بوده است.

برقراری و تعیین مستمری در طرح های تأمین اجتماعی به شکل های مختلفی قابل اجراست. روش های مبتنی بر مزایای معین (DB) و مبتنی بر حق بیمه معین (DC) از جمله روش های متداول و مهم محاسبه مستمری در نظام های تأمین اجتماعی است.

در روش مبتنی بر مزایای معین، فرمول محاسبه مستمری و در نتیجه میزان مزایا که براساس همان فرمول است، از ابتدا در قانون تعریف می شود. در واقع در این نظام ها سطح معینی از مزایا که متناسب با میزان دستمزدهای مشمول حق بیمه در یک بازه زمانی و سابقه پرداخت است که از قبل برای بیمه شده تعهد می شود و بین میزان حق بیمه و مزایای دریافتی ارتباط مستقیم وجود ندارد.

نکته قابل توجه در این مکانیزم، توجه به انتقالات درون و بین نسلی و همچنین شکل گیری نظام بازتوزیعی افقی و عمودی است، ضمن اینکه با توزیع خطر فیمابین جامعه تحت پوشش، از شکل گیری بحران های فردی اجتناب می شود. به عبارت دیگر می توان عنوان کرد در این روش عدالت اجتماعی پررنگتر از عدالت فردی دیده شده است.

در روش مبتنی بر حق بیمه معین، توالی طراحی مزایا و حق بیمه برعکس روش مزایای معین است، یعنی نرخ حق بیمه ابتدا تعیین می شود و مزایا، متغیر وابسته خواهد بود. به این صورت که مزایا براساس ذخیره حاصل از حق بیمه ها به علاوه مبالغ حاصل از سرمایه گذاری حق بیمه ها، محاسبه و به صورت یکجا یا در قالب بیمه های عمر و یا سایر سازوکارهای تعریف شده پرداخت می شود.

در این روش میزان مزایای فرد صرفاً وابسته به حق بیمه های پرداختی به حساب آن فرد و سود متعلقه به آن است و هیچگونه انتقالات بین نسل ها یا درون نسل ها انجام نمی پذیرد. لذا این مکانیزم فاقد بسیاری از ویژگی های روش مزایای معین بوده و به شدت متأثر از سود سرمایه گذاری و پارامترهای اقتصادی است. به همین جهت برای پاسخگویی اجتماعی نیازمند شرایط اقتصادی مناسب و با ثبات مستمر است.