٢١ ساعت طول کشید؛/ پایان ماجرا؛ تشکر امریکا، اقتدار ایران

٢١ ساعت طول کشید؛ از ساعت ١۶ و ٣٠ دقیقه روز سه‌شنبه تا ١٣ و ٣٠ دقیقه روز چهارشنبه. می‌توانست خیلی بیشتر از اینها طول بکشد. می‌شد ملوانان امریکایی «راه گم کرده» بیشتر از اینها حضور در ایران را تجربه کنند، یک مهمانی اجباری. عذرخواهی مقامات دولت‌شان اما مجوز پایان این «مهمانی» بود. مهمانی‌ای که نه میزبان و نه مهمان از آدم‌هاش راضی نبودند. تفنگداران امریکایی با همان لباسی که به خاک ایران آورده شدند، مرزهای کشورمان را ترک کردند. ١٠ تفنگدار امریکایی ساده قبل از آنکه به اندازه دو کیلومتر وارد آب‌های کشورمان بشوند فکر می‌کردند مشغول گذراندن یک روز معمولی هستند. روزی مثل همه روزهای قبل از آن. اما نیاز به زمان زیادی نبود تا برای چند ساعتی صدر اخبار جهان را اشغال کنند و دل سیاستمداران را به لرزه بیندازند. خبر اول حکایت از یک اتفاق نه‌چندان خوشایند داشت؛ توقیف دو فروند شناور رزمی امریکا در‌آب‌های ایران. نخستین گمانه‌ها هیچ نشان مثبتی نداشت؛ آیا نیروهای امریکایی به حدود مرزی ایران «تجاوز» کرده‌اند؟ آیا حضور شناورهای رزمی امریکایی در عمق دو کیلومتری آب‌های ایران اقدامی «عمدی» بوده است؟ برای رفع نگرانی ناشی از این دست سوالات زمان زیادی نیاز نبود. چرا که تحرکات سیاسی کار خودش را کرد. ساعت ١٣:٣٠ دیروز همه‌چیز تمام شد. اما با خاطره‌ای که شاید بعدها بیشتر از این به کار امریکایی‌ها بیاید.

نخستین خبر در نیمه‌شب تهران
نخستین خبر حدود ساعت ١٢ نیمه‌شب منتشر می‌شود. چیزی کمتر از هشت ساعت بعد از بازداشت ٩ مرد و یک زن تفنگدار امریکایی در ‌آب‌های ایران. روابط عمومی سپاه پاسداران اعلام می‌کند: «در ساعت ١۶:٣٠ سه‌شنبه مورخ ٢٢/١٠/٩۴ دو فروند شناور رزمی امریکایی حامل ١٠ تفنگدار مسلح که وارد آب‌های سرزمینی جمهوری اسلامی ایران در حوالی جزیره فارسی شده بودند، توسط واحدهای شناوری رزمی منطقه دوم نیروی دریایی سپاه توقیف و به جزیره فارسی منتقل شدند. در هنگام توقیف این شناورها، ناوگروه هواپیمابر «ترومن» امریکا در جنوب شرقی جزیره فارسی و در آب‌های بین‌المللی نزدیک محل توقیف شناور حضور داشته است. سرنشینان شناورهای امریکایی شامل ٩ مرد و یک زن با برخورد اسلامی رزمندگان منطقه دوم دریایی سپاه در سلامت کامل در محل مناسبی مستقر شده‌اند.» همزمان نیروی دریایی سپاه هم اعلام می‌کند که «در زمان توقیف شناورهای رزمی امریکایی، ناوگروه هواپیمابر «شارل دوگل» فرانسه نیز در شمال شرقی جزیره فارسی در آب‌های بین‌المللی در حال گشت زنی بوده است.» اطلاعیه روابط عمومی سپاه لحنی آرام دارد. هیچ خبری از «تجاوز» نیست. گو اینکه باید صبر کرد و دید که ماجرا چه بوده است؛ سپاه در حال بررسی موضوع است. تا اینجا سخن تنها درباره «ورود غیرقانونی» این شناورها به آب‌های ایران در میان است. ورودی که اعلام می‌شود دستگاه‌های «جی‌پی‌اس» شناورهای امریکایی هم اطلاعات آن را ثبت کرده‌اند.

٩صبح؛ نخستین خبر از تلاش‌های دیپلماتیک و موضع محکم ظریف
زمان استراحت شبانگاهی در ایران، هیچ خبر دیگری از این اتفاق مخابره نمی‌شود. برای شنیدن اخبار تکمیلی باید تا دمیدن آفتاب به پهنه ایران صبر کرد. سیاستمداران اما در تهران و واشنگتن احتمالا شب خیلی آرامی ندارند. در تهران وزارت خارجه در فکر نشان دادن اقتدار ایران و اعلام نارضایتی از این «ورود غیرقانونی» به آب‌های کشور است و در واشنگتن دیپلمات‌ها در سودای رها کردن ١٠ نظامی خود. ساعت ٩ صبح اطلاعات جدید و بیشتر را سردار فدوی، فرمانده نیروی دریایی سپاه اعلام می‌کند. مهم‌ترینش روایتی است از واکنش نیروهای نظامی امریکایی در منطقه هنگام توقیف این دو شناور. روایتی اخطارگونه؛ «بعد از دستگیری نظامیان امریکایی، نیروی دریایی و ناو هواپیمابر آنها حدود ۴۰ دقیقه رفتار غیرحرفه‌ای و تحرکات هوایی و شناوری در منطقه داشت که با اقدام به موقع نیروهای سپاه خنثی شد.» اما سردار فدوی درباره اصل قضیه توقیف هم حرف‌هایی برای گفتن دارد؛ «حضور امریکایی‌ها در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز هیچگاه بی‌ضرر نبوده و این دو شناور که شامل ١٠ تفنگدار بودند در سه مایلی داخل آب‌های سرزمین جزیره فارسی قرار گرفته بودند و به دلیل عدم حرفه‌ای‌گری عملی، توسط رزمنده‌های ما در دریا توقیف و به جزیره فارسی منتقل شدند و مقاومت زیادی هم نشان ندادند. اما بعد از آن، نیروی دریایی و ناو هواپیمابر امریکایی حدود ۴٠ دقیقه رفتار غیرحرفه‌ای و تحرکات هوایی و شناوری در منطقه داشت که برخلاف گفته‌های امریکایی‌ها مبنی بر تامین آرامش در منطقه بود که با اقدام به موقع نیروهای سپاه آرامش به منطقه برگشت و تحت کنترل صد در صد ما قرار گرفت.» با این حال مهم‌ترین قسمت از سخنان فرمانده نیروی دریایی سپاه آنجایی است که سراغ تلاش‌های سه‌شنبه شب گذشته برای ختم ماجرا می‌رود. تلاش‌هایی که خبری از آن تا این لحظه منتشر نشده بود؛ «از همان ابتدای کار، تماس‌های دیپلماتیک برقرار بود و با آقای ظریف در تماس بودیم و او در جریان قضایا قرار داشت. آقای کری نیز با آقای ظریف تماس گرفته بود و درخواست آزادی داشته که آقای ظریف موضع قوی و محکمی گرفته و اعلام کرده که آنها در آب‌های سرزمینی ما بودند و باید عذرخواهی کنید.» و در نهایت هم سردار فدوی جمله‌ای برای گفتن دارد تا نشان دهد اوضاع خیلی پیچیده نیست و تنشی جدی در کار نخواهد بود. او پیش‌بینی‌ای می‌کند که چهار ساعت و نیم بعد از آن محقق می‌شود؛ پیش‌بینی درباره آزادی بازداشت‌شدگان «این روند انجام شده و مطمئنا طول زیادی نخواهد کشید و نیروی دریایی سپاه در خصوص این افراد به محض دستور از سلسله مراتب اقدام می‌کند.» دقایقی بعد از این سردار فدوی در گفت‌وگو با اخبار شبکه اول سیما درباره تلاش‌های دیپلماتیک می‌گوید: «همان ابتدای کار نیروی دریایی سپاه با مقامات وزارت خارجه و شخص آقای ظریف در تماس بود و مشخص بود که وزیر خارجه امریکا با آقای ظریف تماس گرفته و درخواست آزادی تفنگداران را داشته است. آقای ظریف موضع بسیار قوی و محکمی را اتخاذ کرد و به همتای امریکایی‌اش ضرورت عذرخواهی رسمی دولت امریکا را متذکر شد.»

٩:٣٠ صبح؛ آزادی فوری در محاق
نیم ساعت بعد از آن اما پیامی متفاوت هم از ایران مخابره می‌شود؛ «آزادی فوری نظامیان امریکایی یک گمانه‌زنی است» و «تفنگداران توسط سپاه تخلیه اطلاعاتی می‌شوند».  سردار شریف، مسوول روابط عمومی سپاه پاسداران در این ساعت باز هم توضیحی درباره اتفاق رخ داده ارایه می‌کند؛ «پس از نقض حریم دریایی ایران توسط این دو شناور، نیروی دریایی سپاه با اقتدار وارد عمل شده و اخطار لازم به شناورهای امریکایی داده شد و آنها به این هشدارها تمکین کردند. هیچ درگیری در منطقه خلیج فارس رخ نداده و آنها به اخطار سپاه تمکین کردند، پس از بازرسی شناورهای امریکایی مشخص شد که آنها علاوه بر تجهیزات فنی، سلاح‌های سبک و نیمه‌سنگین نیز به‌همراه خود داشته‌اند.» چند جمله بعد از این مشخص می‌شود چرا سردار شریف از تخلیه اطلاعاتی تفنگداران و احتمال طولانی‌تر شدن مدت حضور آنها در ایران سخن گفته است؛ «قطعا ایران بر سر منافع ملی‌اش با کسی شوخی نداشته و تسامحی نیز نخواهد کرد؛ آنها مطمئن باشند که برخورد ما بر اساس رافت اسلامی خواهد بود و این چیزهایی که درباره آزادی فوری آنها مطرح می‌شود گمانه‌زنی است و من، آن را نه تایید می‌کنم و نه تکذیب.» سردار شریف یک وعده هم دارد؛ «قطعا پس از انجام تحقیقات، اگر مشخص شود که کار آنها عمدی نبوده برخورد دیگری صورت خواهد گرفت اما اگر در تخلیه اطلاعاتی و گفت‌وگو با آنها مشخص شود که ورود آنها به‌منزله انجام کارهای اطلاعاتی و کارهای بی‌ربط بوده است، قطعا مسوولان مربوطه اقدامات لازم را صورت خواهند داد.» حالا دیگر بیش از ساعت‌های قبل همه منتظر اعلام نتایج «تحقیقات» سپاه هستند.

١١ صبح؛ افزایش امیدها برای پایان ماجرا
ساعت از ١١ صبح تهران گذشته که سردار فدوی با سخنانی امیدوارکننده روی خط خبرها می‌آید؛ «ورود شناورهای امریکایی به دلیل خرابی‌ سامانه‌های ناوبری بود.» این یعنی اینکه خلیج فارس فعلا تنش جدیدی را تجربه نخواهد کرد. سردار فدوی توضیح می‌دهد که «موضوع در حال حل شدن است» و «زمان زیادی طول نمی‌کشد تا دستور لازم را برای اقدام نهایی خواهیم گرفت و احتمالا آنها آزاد می‌شوند.» سردار فدوی پای سیاسیون را هم در کنار این اقدام نظامیون به میدان باز می‌کند و می‌گوید: «تعامل خوبی بین دستگاه‌های نظامی و دیپلماسی برقرار است.»

١٣:٣٠؛ تمام شد
ساعت هنوز چند دقیقه‌ای با ١٣:٣٠ بعدازظهر فاصله دارد که خبر نهایی از راه می‌رسد؛ «سپاه ۱۰ تفنگدار بازداشت‌شده امریکایی را رها کرد.» نکته اصلی این آزادی اما جایی است که سپاه پاسداران به «عذرخواهی» امریکایی‌ها از ایران اشاره می‌کند. ضمن آنکه برای عدم تکرار این اتفاق از طرف مقابل «تعهد کتبی» هم گرفته شده است. سپاه در اطلاعیه‌ خود در ساعت حدود ١٣:٣٠ با اشاره به قطعیت غیر عمدی بودن ورود غیر قانونی و غیرمجاز شناورهای رزمی امریکایی به آب‌های سرزمینی ایران در خلیج فارس، از رهاسازی تفنگداران دستگیرشده امریکایی در آب‌های بین‌المللی خبر داد.

این اطلاعیه افزوده است: «همان‌گونه که در اطلاعیه‌های قبلی تصریح شده بود در هنگام توقیف این دو شناور رزمی، ناوگروه هواپیمابر ترومن امریکا و ناوگروه هواپیمابر شارل دوگل فرانسه در آب‌های بین‌المللی منطقه حضور داشته‌اند و همزمان ناو گروه هواپیمابر امریکایی اقدام به تحرکات انفعالی و احساسی هوایی و دریایی کرد که با هوشمندی و مدیریت مقتدرانه نیروی دریایی سپاه کنترل و آرامش در منطقه تامین شد.» در ادامه این اطلاعیه با بیان اینکه «در شناورهای امریکایی‌ سلاح‌های سبک و نیمه سنگین وجود داشته است» تصریح شده است: «پس از انتقال و استقرار تفنگداران دستگیرشده در محل پایگاه نیروی دریایی سپاه، بررسی‌های لازم پیرامون چرایی و چگونگی ورود غیر قانونی آنان آغاز شد و همزمان مقامات سیاسی امریکا در تماس‌های مکرر با مقامات سیاسی کشورمان با غیر عمدی خواندن اقدام شناورهای رزمی خود، آزادی تفنگداران امریکایی را در خواست کردند.» این اطلاعیه افزوده است: «پس از بررسی‌های فنی و عملیاتی در تعامل با مراجع ذیصلاح سیاسی و امنیت ملی کشور و مشخص شدن سهوی و غیر عمدی بودن ورود شناورهای رزمی امریکا به آب‌های جمهوری اسلامی ایران و عذرخواهی آنها؛ تصمیم به رهاسازی آنان گرفته شد.» این اطلاعیه با تاکید بر اینکه «امریکایی‌ها متعهد شدند که دچار اشتباهات مجدد نشوند» آورده است: «تفنگداران دریایی دستگیرشده لحظاتی قبل با نظارت شناورهای رزمی نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آب‌های بین‌المللی رها شدند.» در پایان این اطلاعیه تاکید شده است رزمندگان غیور نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مانند گذشته در پهنای خلیج فارس و تنگه هرمز با اقتدار و صلابت از سیادت دریایی و مرزهای آبی جمهوری اسلامی ایران دفاع خواهند کرد.

٣٠ و ١۴  دقیقه؛ مهر تایید امریکایی‌ها
پای خبر آزادی تفنگداران
چیزی حدود یک ساعت بعد از این اطلاعیه، زمانی که گویا تفنگداران امریکایی به همقطاران خود در خلیج فارس رسیده بودند و این خبر را به واشنگتن ارسال کرده بودند، وزارت دفاع امریکا آزادی آنها را تایید کرد. پنتاگون ضمن تایید آزادی این نظامیان اعلام کرد: «هیچ شواهدی دال بر اینکه سربازانش در مدت بازداشت مورد آزار قرار گرفته‌اند وجود ندارد.» همچنین نیروی دریایی امریکا در بیانیه‌ای بازگشت تفنگدارانش را در سلامت کامل تایید و اعلام کرده است آنها از طریق هوایی به پایگاه نظامی امریکا منتقل شده‌اند. نیروی دریایی امریکا همچنین تاکید کرد که هیچ شواهدی مبنی بر اینکه آنان در طول بازداشت مورد آزار قرار گرفته باشند وجود ندارد و درباره علت وقوع این حادثه تحقیق خواهد شد.

روایت دیپلمات‌ها از رایزنی
بازداشت نظامی‌ها
٢۴ساعت بعد از توقیف شناورهای امریکایی و سه ساعت بعد از آزادسازی آنها توسط سپاه پاسداران در آب‌های آزاد، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان نیز در روایتی از این ماجرا گفت: «با توجه به نزدیک شدن به روز اجرای توافق هسته‌ای برجام، تماس‌های تلفنی میان وزیران خارجه جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده امریکا در این خصوص در جریان است که موضوع فوق‌العاده تفنگداران امریکایی نیز در این تماس‌ها پیگیری و زمینه حل هر چه سریع‌تر آن فراهم شد.» جابر انصاری نیز بر دو موضوع تاکید داشت؛ یکی نقص سیستم ناوبری شناورها در این اتفاق و دیگری ادامه اقتدار نیروهای نظامی ایران در دفاع از مرزهای کشور.

پایان ماجرا؛ تشکر امریکا، اقتدار ایران
نهایتا پایان همه خبرها بیانیه تشکر وزارت خارجه امریکا از مقامات کشورمان بود؛ جایی که جان کری عصر روز چهارشنبه در این بیانیه از حل و فصل مسالمت آمیز و کارآمد موضوع تفنگداران امریکایی قدردانی کرد.
کری در بیانیه دیروز خود، نوشت: «حل و فصل مسالمت‌آمیز این مساله گواهی بر نقش بارز دیپلماسی در امن و قوی نگه داشتن کشورمان است.» پیش از آن جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید غروب سه شنبه در گفت‌وگو با شبکه خبری سی‌ان‌ان گفته بود که واشنگتن در ارتباط با مقامات ایران اطمینان پیدا کرده است که ملوانان امریکایی در شرایط امنی به سر می‌برند و رفتار با آنها محترمانه است.
نهایتا هم کاخ سفید اعلام کرد خطوط ارتباطی جدید ایجادشده در مذاکرات هسته‌ای، به آزادی نظامیان دستگیر شده این کشور در آب‌های سرزمینی ایران کمک کرده است.
«دنیس مک‌دونا» رییس دفتر رییس‌جمهور امریکا همچنین گفته که روابط میان «جان کری» و همتای ایرانی‌اش یعنی «محمدجواد ظریف» هم نقش مهمی در حل این موضوع داشته است. وزیر خارجه کشورمان نیز با یک پیغام یک‌خطی بعد از این ماجرای ٢١ ساعته که در توییتر منتشر کرد، سعی کرد با نصیحتی سیاسی با امریکایی‌ها روبه‌رو شود. او نوشت: «خوشحالم که مذاکره و احترام و نه تهدیدات و بی‌پروایی، قضیه ملوانان را به سرعت حل کرد. بیایید از این آخرین مثال درس بگیریم.»

افق جدید؛ دیپلماسی قایقی
روزی که با هراسی سنگین از تنشی جدید بین ایران و امریکا آغاز شده بود، با رونمایی از فصل جدیدی از نتایج امیدبخش تلاش‌های دیپلماتیک به پایان رسید. گو اینکه این تلاش ٢١ ساعته خود مرحله‌ای بود برای قوام بیشتر حاصل آن مذاکرات ٢١ ماهه هسته‌ای. کری و ظریف یک بار دیگر با هم مذاکره کردند و یک بار دیگر به موفقیت رسیدند. کانال‌های باز شده در مذاکرات هسته‌ای بعد از گذشت ماه‌ها دوباره «تست» شد تا آزمایش موفق دیگری را پس بدهد. خاورمیانه به هم ریخته است، بوی دود و باروت را می‌شود از هر طرف حس کرد. کمتر پایتختی در منطقه مانده که سنگ‌فرش خیابان‌هایش بوی خون ندهد.
چالشی نظامی بین دو «دشمن» سیاسی شناخته شده در دنیا، در قلب مهم‌ترین آبراه همین منطقه به هم ریخته اما بی‌هیچ تنشی به پایان می‌رسد.
به قول ظریف نه «تهدیدی» در کار است و نه «بی‌پروایی». حالا «دیپلماسی» در سپیده دم روز ٢۴ دیماه ٩۴ و ١۴ ژوئن ٢٠١۶ تجربه موفق دیگری دارد تا اگر حتی در کتاب‌های درس از آن یاد نشود، اما بتواند عصای دست دیپلمات‌های آینده شود. همانطور که از پیام ظریف و کری بعد از اتفاقات دیروز می‌شد بالیدن دوباره آنها را به نتیجه تازه‌ترین «تلاش دیپلماتیک»شان فهمید.
هر چه بود این‌بار هم دیپلماسی در قلب خونین‌ترین منطقه جهان، میان دو مخالف سر سخت صحنه جهانی، توانست نشان دهد که هنوز هم بهترین جایگزین درگیری‌های سخت است.

تنظیم خبر : امین کائیدی شادگان

نویسنده: