ساختار بومی پدافند غیرعامل در ایران

سه نکته‌ای که اشاره می کنم، در واقع ویژگی بومی و خاص پدافند غیرعامل در ایران است که آن را از مدل‌های غربی و حتی شرقی متمایز می‌کند.

🇮🇷 ساختار بومی پدافند غیرعامل در ایران

🔹 ۱. چیدمان از پیرامون به مرکز (برعکس مدل غربی)

در اغلب کشورها، پدافند غیرعامل از مرکز قدرت (پایتخت یا پایتخت‌های صنعتی) آغاز می‌شود و به لایه‌های محلی گسترش می‌یابد؛ اما در ایران چیدمان برعکس است:

یعنی ابتدا از شهرستان‌ها، استان‌ها و مناطق دور از مرکز آغاز می‌شود و سپس به تهران و مراکز ملی می‌رسد.

🔸 دلیل این طراحی:

• ایران تجربه‌ی جنگ تمام‌عیار (جنگ تحمیلی) را دارد که در آن، شهرهای مرزی خط مقدم دفاع بودند.
• هدف اصلی این مدل، پراکندگی قدرت دفاعی و حفظ قابلیت تداوم کشور حتی در صورت آسیب دیدن مرکز است.
• ساختار غیرمتمرکز باعث می‌شود که هر استان و شهرستان، خودکفا در دفاع و مدیریت بحران باشد.

🔹 در واقع، اگر تهران یا مراکز تصمیم‌گیری آسیب ببینند، پدافند غیرعامل در سایر استان‌ها می‌تواند کشور را در حالت عملیاتی و پایدار نگه دارد.

🔹 ۲. آغاز از نیروهای مردمی تا نظامی

در ایران، پدافند غیرعامل نه فقط یک برنامه اداری، بلکه یک شبکه انسانی چندلایه است:

🔸 در این مدل، در مواقع بحران طبیعی (زلزله، سیل، خرابکاری صنعتی)، نیروهای مردمی و محلی خط مقدم هستند؛
اما در شرایط جنگی، کنترل به نیروهای نظامی و ستاد کل منتقل می‌شود.

🔹 ۳. تغییر جهت فرماندهی در شرایط مختلف

ایران برای شرایط مختلف، دو مسیر عملیاتی جداگانه در پدافند غیرعامل دارد:

🔸 به‌عبارت دیگر:

• در بحران‌های طبیعی: سیستم ایران شبیه «شبکه واکنش سریع مردمی» عمل می‌کند.
• در جنگ: سیستم به یک «زنجیره فرماندهی متمرکز نظامی» تبدیل می‌شود.

🧠 نتیجه تحلیلی

پدافند غیرعامل در ایران در واقع ترکیب دو منطق است:

1. غیرمتمرکز و خودکفا (در مواقع بحران‌های غیرنظامی).
2. متمرکز و هماهنگ نظامی (در شرایط جنگی).

این انعطاف‌پذیری باعث شده ایران یکی از پایدارترین ساختارهای دفاعی منطقه را داشته باشد، چون تکیه‌اش فقط بر تجهیزات نیست، بلکه بر شبکه انسانی و مردمی آموزش‌دیده است.

نویسنده:امین کائیدی شادگان