موانع صدور گاز ایران به اروپا

معاون امور بین الملل و بازرگانی وزارت نفت ایران پس از توافق هسته ای تهران با ۶ قدرت جهانی اظهار امیدواری کرده است که می توان در سالهای پیش رو شاهد صادرات گاز ایران به بازار اروپا بود.

به گزارش روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز، ایران ممکن است سومین تولید کننده بزرگ گاز طبیعی در جهان باشد اما برای صدور این نعمت خدادادی خود با مشکلات زیادی روبروست که از آن جمله می تواند به حجم بیش از حد گاز طبیعی مایع شده در بازار، رقابت رو به رشد دیگر تولیدکنندگان و کاهش تقاضا برای این کالا اشاره کرد. در ایران مشکل زیرساخت هم هست که جای خود را دارد.

ال ان جی

حرکت بازار گاز طبیعی مایع شده (ال ان جی) به سمت مازاد عرضه است. موجهای جدید تولیدات این محصول به علت توسعه تأسیسات مایع سازی گاز از استرالیا گرفته تا آمریکا مقادیر بسیار زیادی از ال ان جی را از همین امسال وارد بازار کرده است. پش بی نی می شود که تا پایان دهه جای میلادی، ظرفیت تأمین ال ان جی در جهان به بیش از ١۶٠ میلیارد متر مکعب در سال برسد و آسیا اولین جایی خواهد بود که محموله های گاز مایع باید در آن به فروش برسد. اما روند افزایش تقاضا برای گاز طبیعی مایع شده در آسیا حداقل تا چند سال آینده رشد چشمگیری نخواهد دارد. به نظر می رسد که هر چه به تولید اضافه شود بیشتر در بازار اروپا باید فروخته شود.

آذربایجان

گازی که از آذربایجان و میدان عظیم شاه دنیز تولید می شود رو به رشد است. یک خط لوله از آذربایجان به ترکیه در حال ساخته شدن است و کار بر روی خط لوله تاپ (ترانس آناتولی) از ابتدای امسال شروع شد. این یعنی اینکه تا سال ٢٠١٨ بیش از ١۶ میلیارد متر مکعب گاز آذربایجان به اروپا خواهد رسید.

روسیه

لغو طرح خط لوله ساوث استریم به نظر می رسد توانسته باشد تلاش روسها برای صدور گاز بیشتر به جنوب اروپا را با چالش مواجه کرده باشد ولی قرار است این خط لوله با یک خط لوله مشابه به شرعت جایگزین شود که آن هم خط لوله گازی ترکیش استریم است. این خط لوله قرار است ۶٠ میلیارد متر مکعب گاز را در سال از طریق یک خط لوله زیردریایی به اروپا برساند که دقیقا رقیبی برای گاز ایران به اروپا خواهد بود.

در حقیقت، ایران سهم بازار خود را با این خط لوله در ترکیه به روسیه واگذار خواهد کرد. برای ایران، ترکیه تنها دروازه ورود به بازار اروپا به شمار می رود. در سال ٢٠١٠ ایران حدود ٢٠ درصد از واردات گاز ترکیه را تأمین می کرد که سال قبل این میزان به ١٨ درصد کاهش یافت. در همین زمان، صادرات گاز روسیه به ترکیه تقریبا دو برابر شده و به ٣٠ درصد از واردات این کشور را به خود اختصاص داده است.

همسایه ترکیه یعنی یونان، در حال حاضر یک بازار هدف برای روسیه است. این در حالی است که برنامه های توسعه خط لوله نورد استریم که سالانه ۴۵ میلیارد متر مکعب گاز را مستقیما از روسیه به آلمان منتقل می کند نیز در دست است و به سرعت پیشروی می کند. با توسعه این خط لوله حضور روسیه در بازار اروپا بسیار قوی تر خواهد شد.

تقاضای اروپا

تقاضای اروپا برای گاز طبیعی از سال ٢٠٠٨ تا کنون رو به کاهش بوده که دلیل آن تولید بیشتر انرژی های تجدید پذیر در قاره سبز و نیز رکود اقتصادی در این دوره در کشورهای اروپایی بوده است. تنها بخشی که در این دوره رشد تقاضا داشته بخش تولید برق است. اما از طرفی مالیات هایی که برای صنایع خطرآفرین برای محیط زیست وضع شده است بسیار بالاتر رفته است.

مشکلات صادرات گاز ایران

با این که ایران صاحب دومین ذخایر بزرگ گاز در جهان به شمار می رود این کشور همچنان یک وارد کننده صرف گاز قلمداد می شود. طی دهه گذشته این کشور به دلیل قیمت های به شدت یارانه ای و ناکارآمدی نحوه مصرف داخلی نتوانسته مصرف را به اندازه کافی کاهش دهد. ایران باید اصلاحاتی اساسی برای کنترل مصرف بیش از اندازه خود برای این محصول اتخاذ کند تا از تقاضای داخلی بکاهد.

این کشور همچنین اعلام کرده که برای نوسازی صنعت گاز خود به هزاران میلیارد دلار نیاز خواهد داشت. بخش زیادی از این مبلغ بایستی صرف ساخت خطوط انتقال گاز به اروپا شود. بدون برداشته شدن تحریمهای غربی علیه ایران این سرمایه گذاریهای تقریبا ناممکن است.

گزینه ها

با توجه به موانع ایران برای ایجاد پایگاه قدرتمند تأمین گاز بازار اروپا، ایران بهتر است به جای اروپا به فکر صادرات گاز مازاد خود به کشورهای همسایه باشد که از کمبود گاز روزهای بدی را سپری می کنند. عراق، پاکستان و عمان تاکنون قراردادهایی را با ایران برای خرید گاز از این کشور به امضا رسانده اند. با این حال، شرایط اقتصادی منطقه و نیز قیمتهایی که این کشورها برای خرید گاز ایران در سر دارند نیز خود موانعی برای توسعه صنعت گاز ایران به همراه خواهد داشت.