جاسوسی رافائل گروسی؟ از نقشه‌های محرمانه آژانس تا حمله به مراکز هسته‌ای ایران

جاسوسی رافائل گروسی؟ از نقشه‌های محرمانه آژانس تا حمله به مراکز هسته‌ای ایران

حملات اخیر به مراکز هسته‌ای ایران دقیقاً همان سایت‌هایی را نشانه گرفت که در گزارش‌های آژانس انرژی اتمی ثبت شده بودند. این همزمانی پرسش‌ها دربارهٔ نقش رافائل گروسی و تیمش را جدی‌تر کرده است: آیا اطلاعات محرمانه آژانس به آمریکا و اسرائیل درز کرده است؟

اتهامی که لرزه بر مشروعیت آژانس انداخته است
رافائل ماریانو گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این روزها در مرکز یکی از جنجالی‌ترین اتهامات سیاسی قرار دارد: «جاسوسی برای آمریکا و اسرائیل». در حالی‌که او خود را نمایندهٔ بی‌طرف شفافیت و راستی‌آزمایی معرفی می‌کند، منتقدان ایرانی می‌گویند همزمانی حملات اخیر با داده‌های ثبت‌شدهٔ آژانس نشان می‌دهد این نهاد عملاً به ابزار اطلاعاتی قدرت‌های بزرگ بدل شده است.

راز مراکز ثبت‌شده و ثبت‌نشده
حمله‌های اخیر آمریکا و اسرائیل به برنامهٔ هسته‌ای ایران پرسش‌هایی جدی برانگیخته است. چرا فقط مراکز ثبت‌شده در گزارش‌های آژانس هدف قرار گرفتند و مراکز ناشناخته یا تونل‌های زیرزمینی ایران کاملاً سالم ماندند؟ این الگو به‌روشنی نشان می‌دهد دشمن تنها همان اطلاعاتی را داشت که از مسیر آژانس و تیم رافائل گروسی قابل‌دسترسی بود.

نقشه‌ها در اختیار چه کسانی بود؟
واقعیت ساده اما تکان‌دهنده این است: نقشه‌های کامل، مسیرهای زیرزمینی و جزئیات فنی مراکز حساس تنها در اختیار آژانس انرژی اتمی و تیم بازرسان منتخب گروسی قرار داشت. نه آمریکا و نه اسرائیل بدون این داده‌ها امکان حملهٔ دقیق نداشتند. همین نکته است که منتقدان را به این نتیجه رسانده: یا آژانس عمداً اطلاعات را منتقل کرده، یا در حفاظت از داده‌ها چنان سهل‌انگار بوده که دشمن به‌سادگی به آن‌ها دست یافته است.

اگر جاسوسی نشده، چرا سایت‌های مخفی سالم‌اند؟
بزرگ‌ترین دلیل برای تقویت اتهام جاسوسی، همین دوگانگی است: سایت‌های ثبت‌شده منهدم شدند، اما مراکز ثبت‌نشده و ناشناخته دست‌نخورده باقی ماندند. اگر دشمن منابع اطلاعاتی دیگری داشت، چرا از آنها برای افشای مراکز ناشناخته استفاده نکرد؟

پاسخ رسمی آژانس؛ اصرار بر بی‌طرفی
در برابر این موج اتهام، گروسی بارها اعلام کرده که آژانس یک نهاد فنی است و مأموریت آن تنها راستی‌آزمایی تعهدات هسته‌ای است. او تأکید کرده که گزارش‌ها محرمانه‌اند و به‌صورت مستقیم در اختیار هیچ قدرتی قرار نمی‌گیرند. اما واقعیت میدانی برای تهران چیز دیگری روایت می‌کند: بمباران‌ها دقیقاً با داده‌های ثبت‌شدهٔ آژانس منطبق بودند.

اتهام یا استنتاج منطقی؟
کارشناسان غربی این اتهام را سیاسی می‌دانند و بر نبود «مدرک مستقل» تأکید می‌کنند. اما از نگاه ایران، نیازی به سند قضایی نیست؛ همزمانی داده‌های آژانس با حملات به‌خودی‌خود نشانه‌ای کافی است. در سیاست بین‌الملل، روایت‌ها گاهی به اندازهٔ اسناد رسمی قدرت دارند.

از عراق ۲۰۰۳ تا ایران ۲۰۲۵؛ تکرار تاریخ؟
منتقدان هشدار می‌دهند که همان‌طور که گزارش‌های اطلاعاتی ناقص دربارهٔ عراق بهانهٔ حمله در ۲۰۰۳ شد، امروز هم می‌توان از روایت «آژانس جاسوس است» برای توجیه فشار و حمله به ایران استفاده کرد. حتی اگر گروسّی به‌طور مستقیم دخیل نبوده باشد، نشت داده‌ها و استفادهٔ یک‌طرفه از آنها کافی است تا بی‌اعتمادی کامل شکل بگیرد.

بهانه‌ای برای فشار بیشتر؟
این اتهامات می‌توانند هم در داخل ایران و هم در عرصهٔ جهانی به‌کار گرفته شوند:

• در داخل: دستاویزی برای محدود کردن بازرسان آژانس و کاهش همکاری‌ها.
• در خارج: پوشش تبلیغاتی برای قدرت‌هایی که هر حمله را «اقدام پیشگیرانه» معرفی می‌کنند.

چه باید کرد؟ سه پیشنهاد برای رسانه‌ها

1. تفکیک «اتهام» از «سند» در تیترها و گزارش‌ها.
2. ارائهٔ همزمان دیدگاه ایران و پاسخ رسمی آژانس.
3. هشدار دربارهٔ خطر تبدیل روایت‌های رسانه‌ای به بهانهٔ نظامی.

جمع‌بندی
رافائل گروسی، چه جاسوس باشد و چه تنها مدیر بی‌دفاع یک نهاد بین‌المللی، در چشم بسیاری از ایرانیان مشروعیت خود را از دست داده است. وقتی تنها مراکز ثبت‌شده در گزارش‌های آژانس هدف حملات آمریکا و اسرائیل قرار می‌گیرند، دیگر هیچ اعتمادی به بی‌طرفی این سازمان باقی نمی‌ماند. پرسش اصلی این است: آژانس انرژی اتمی واقعاً ناظر بی‌طرف است یا بازیگری در خدمت سیاست‌های واشنگتن و تل‌آویو؟

نویسنده:امین کائیدی شادگان- پژوهشگر و تحلیلگر مسائل ژئوپلیتیک و رسانه‌ای