نادری: ناتوانی در حفظ نیروی کار حرفه‌ای و متخصص؛ مهم‌ترین چالش حکمرانی اجتماعی در رابطه با طبقه کارگر 

به گزارش خبرنگار خانه ملت، نگاه به کارگر در طول تاریخ، اغلب محدود به رویکردهای اقتصادی یا سیاسی بوده و بُعد اجتماعی آن نادیده گرفته شده است.

در گفت‌وگو با احمد نادری، عضو کمیسیون اجتماعی و هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی  که استاد مردم‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران نیز هست، به بررسی جایگاه اجتماعی کارگران، حقوق اجتماعی آن‌ها و چگونگی تقویت نقش آنان در ساختار حکمرانی کشور، به‌ویژه در تحقق شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» پرداخته‌ایم.

_در جامعه و بسیاری از جوامع حتی توسعه یافته، همچنان نگاه جامعه به کارگر همان نگاه سنتی است؛ به نظر شما چرا نگاه سنتی به مقوله کار و کارگر عمدتاً اقتصادی یا سیاسی بوده است و بُعد اجتماعی آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است؟

در نگاه اقتصادی، به‌ویژه در سنت لیبرالیستی، کارگر صرفاً عنصری برای افزایش سود و بهره‌وری بازار تلقی می‌شود. در سوی دیگر، نگاه مارکسیستی با تمرکز بر بُعد سیاسی، کارگر را ابزاری برای تحقق انقلاب و تغییرات ساختاری می‌بیند. هر دو دیدگاه، نگاهی ابزاری دارند. اما در رویکردهای نوین و مبتنی بر حکمرانی اجتماعی، کارگر به‌عنوان یک کنشگر اجتماعی و شریک در فرآیند حکمرانی در نظر گرفته می‌شود، که شأن، منزلت و حقوق اجتماعی‌اش موضوعیت دارد. برای نمونه، در کشورهای شمال اروپا با مدل دولت رفاه سوسیال‌-دموکرات، کارگران از حقوق اجتماعی بالایی برخوردارند و انسجام طبقاتی مشهودی در جامعه وجود دارد. این در حالی است که چنین انسجامی در دولت‌های رفاه لیبرالیستی یا سوسیالیستی کمتر مشاهده می‌شود. بنابراین، در حکمرانی اجتماعی و مشارکتی، کارگران جایگاه مهم‌تری دارند و نظام رفاهی با مشارکت و تعامل میان طبقات، کارآمدتر می‌شود.

_ اگر بخواهیم عینی‌تر و ملموس‌تر صحبت کنیم، حقوق اجتماعی کارگران شامل چه مواردی است؟

در حکمرانی اجتماعی، حقوق اجتماعی کارگر بر پایه توافق سه‌جانبه میان دولت، کارفرما و کارگر تعریف می‌شود. این حقوق شامل کرامت، امنیت شغلی، برابری در محیط کار، و بهره‌مندی از خدماتی چون:

ـ خدمات درمانی (بیمه، دسترسی به بیمارستان‌های دولتی)

ـ خدمات رفاهی و حمایت از خانواده

ـ بیمه اجتماعی (بازنشستگی، سالمندی و…)

ـ مسکن (وام مسکن، اجاره به شرط تملیک و…)

ـ ایمنی و سلامت محیط کار

ـ قراردادهای پایدار و عادلانه

این‌ها حقوقی هستند که سازمان بین‌المللی کار و سازمان ملل نیز آن‌ها را به رسمیت شناخته‌اند.

_ با توجه به اینکه این حقوق در سازمان‌های بین‌المللی تعریف شده و وجود دار، در شرایط حاضر جایگاه کارگران در حکمرانی اجتماعی چگونه تعریف می‌شود و آیا در کشور ما نیز قابل تحقق است؟

در حکمرانی اجتماعی، کارگران به‌عنوان ذی‌نفعان کلیدی و شریکان سیاست‌گذار شناخته می‌شوند. جایگاه آنان بر سه محور استوار است:

۱ـ تولید ثروت: بیش از نیمی از ارزش افزوده جهانی از طریق نیروی کارگری حاصل می‌شود.

۲ـ نظارتی بر عدالت: مانند حق وتوی سیاست‌های استخدامی توسط اتحادیه‌های کارگری در برخی کشورها.

۳ـ مشاوره سیاستی: حضور فعال نمایندگان کارگران در شوراهای کار و تصمیم‌سازی.

با این حال، در کشور ما، بی‌عدالتی‌هایی همچون تفاوت معنادار بین حقوق کارگران رسمی و شرکتی، یا در شرکت‌های دولتی و خصوصی، سبب نارضایتی و طردشدگی آنان شده است. بسیاری از کارگران این بی‌عدالتی‌ها را ناشی از بی‌توجهی دولت و مجلس می‌دانند.

_برای رفع این ناعدالتی‌ها و تقویت جایگاه کارگران در حکمرانی کشور، چه باید کرد؟ به عبارت دیگر چه اقداماتی ضروری است؟

 بازتعریف جایگاه کارگران در قالب حکمرانی اجتماعی نیازمند این چهار اقدام اساسی است:

ـ عدالت در پرداخت و توزیع خدمات رفاهی

ـ تقویت شورای سه‌جانبه دولت، کارفرما و کارگر

ـ امکان مشارکت نمایندگان کارگران در نهادهای قانون‌گذاری

ـ نظارت بر روند اتوماسیون و دیجیتالی‌شدن مشاغل کارگری

_با توجه به اینکه در نسبت حکمرانی اجتماعی با طبقه کارگر چالش‌های جدی وجود دارد، به نظر شما مهم‌ترین چالش حکمرانی اجتماعی در رابطه با طبقه کارگر چیست؟

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، ناتوانی در حفظ نیروی کار حرفه‌ای و متخصص است. در حال حاضر، موج مهاجرت این گروه به کشورهای اروپایی و خلیج فارس به‌شدت افزایش یافته و دلیل اصلی آن، احساس طردشدگی در ساختار حکمرانی است. اگر این روند ادامه یابد، کشور از بخش مهمی از سرمایه انسانی خود محروم خواهد شد.

_در پایان، با توجه به نقش مولد کارگر در اقتصاد و تولید، به نظر شما کارگران چه نقشی در تحقق شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» دارند؟

این شعار ماهیتی مشارکتی دارد و تحقق آن نیازمند همکاری سه‌جانبه دولت، کارفرما و کارگر است. دولت و مجلس باید زیرساخت‌های سرمایه‌گذاری را فراهم کنند، کارفرمایان در مسیر تولید حرکت کنند و کارگران نیز با حضور فعال در فرآیند تولید، نقش‌آفرینی کنند. اما این مشارکت تنها زمانی مؤثر خواهد بود که کارگران از حقوق اقتصادی و اجتماعی مناسب برخوردار باشند. در واقع، بدون حکمرانی اجتماعی، تحقق سرمایه‌گذاری برای تولید ممکن نخواهد بود./

پایان پیام