مصدق، نامی برای شکوه یک تاریخ

ملی شدن صنعت نفت پس از نهضت مشروطه دومین جنبش بزرگ سیاسی ـ اجتماعی ایران معاصر قلمداد می شود. قلب تپنده این جنبش، اعتراض به غارت نفت ایران از سوی امپراتوری بریتانیا بود. مبارزه علیه این غارت توسط دکتر محمد مصدق رهبری و با همراهی آیت الله کاشانی و تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت ایران در ٢٩ اسفند ١٣٢٩ به عنوان یک مقطع تاریخی در حیات ملت ایران رخ داد.

جنبش ملی شدن صنعت نفت به پیشتازی دکتر مصدق و در پی پیوستن چهره های مذهبی ـ سیاسی مانند آیت الله کاشانی و همچنین تشکلها و احزاب سیاسی دیگر به حرکتی فراگیر بدل شد و ملت را رو در روی شاه و قدرتهای استیلاگر خارجی قرار دارد و به همین دلیل دربار و قدرتهای خارجی و هواداران آنها در نهادهای سیاسی و اجتماعی کمر به انهدام آن بستند.

دکتر مصدق در اوج احساس پرشور خود درباره نهضت ملی شدن نفت، آن را تجدیدحیات ملت ایران خوانده و گفته بود: «روح ایرانی از ماورای تاریخ کهن چندین هزار ساله اش از نو درخشیدن گرفته و روزهای زبونی و ناتوانی خویش را پشت سر گذاشته است.»

مبارزه مصدق برای ملی شدن نفت صرفا حرکتی برای اعاده حقوق اقتصادی و افزایش درآمدهای مالی ایران نبود بلکه این نهضت، حرکتی بود برای احیای غرور و عزت ایرانیان و از این رو او حاضر به کوچکترین عقب نشینی از اصول خود نبود، زیرا نمی خواست «به لعنت ابدی دچار شود.»

او در طی ماهها مذاکره با طرفهای دعوایش یعنی انگلیس و آمریکا، حتی حضور یک انگلیسی را در صنعت نفت ایران نپذیرفت و کاری کرد که مجله تایم در سال ١٩۵١ چهره او را به عنوان مرد سال روی جلد خود چاپ کرد و برای او تیتر زد: «مصدق، مردی که با اشکهایش امپراتوری بریتانیا را به زانو درآورد.»

او نه تنها پیشتاز مبارزات آزادیخواهانه مردم ایران، بلکه نماد مبارزه برای استقلال خواهی در دیگر کشورهای منطقه بویژه مصر، تونس، لیبی و الجزایر بود چنان که وقتی به قاهره رفت، یک میلیون مصری به استقبالش شتافتند و برایش هورا کشیدند. او نخستین سیاستمدار خاورمیانه بود که با ملی کردن صنعت نفت پرچم مبارزه اقتصادی با قدرتهای استعماری را برافراشت. از این رو در کشورهای خاورمیانه از او به عنوان «زعیم الشرق» یاد می شد و حتی جمال عبدالناصر، خیابانی را در قاهره به نام «محمد مصدق» نهاد که اکنون نیز به این نام خوانده می شود.

مصدق در تمام طول مبارزه اش برای استیفای حقوق ملت ایران و در قریب ٢۶ ماه، همه امور اداره کشور و مذاکرات مهم با سران داخلی و خارجی را از روی تختش در خانه شخصی رهبری کرد و تا ظهر روز ٢٨ مردادماه ١٣٣٢ که کودتاچیان خانه اش را محاصره کردند، آنجا را ترک نکرد. عاقبت کودتا به محاکمه و تبعید او منجر شد و به این ترتیب یکی از مهمترین فرازهای آزادیخواهی ملت ایران به ظاهر ناکام ماند، گرچه ده سال بعد با نهضت امام خمینی (ره) دوباره از سر گرفته شد.

نام و تصاویر مصدق در راهپیمایی های میلیونی مردم در جریان انقلاب اسلامی به نام «مجاهد بزرگ» در کنار نام دیگر رهبران انقلاب مطرح بود و مردم او را کابوس بیگانگان می دانستند و بزرگترین خیابان پایتخت را به نامش کردند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در تاریخ ۱۵ اسفندماه ۵۷ یکی از بزرگترین گردهمایی‌های سیاسی در سالروز درگذشت رهبر نهضت ملی نفت بر مزار وی در احمدآباد برگزار شد.

در این مراسم که مجاهد نستوه آیت‌الله طالقانی سخنران آن بود، به نوشته روزنامه اطلاعات بیش از یک میلیون نفر به احمدآباد رفتند. اما در ماههای بعد، متاسفانه تحت تاثیر اوضاع گروههای سیاسی به تدریج نام مصدق به محاق رفت و امروز از او جز در کتابهای تاریخ معاصر، نامی در هیچ کوی و برزنی دیده نمی شود و این در حالی است که راه و فکر دکتر مصدق به عنوان پیشاهنگ قیام ملی علیه استعمارگران که جز برای احقاق حقوق مردم تلاش نکرد،شایسته تکریمی در خور است زیرا نه تنها هر ایرانی بلکه هر ملتی که آرمانش آزادی و استقلال باشد می تواند به این تلاشها و این مبارزه افتخار کند چنان که وقتی اخضر ابراهیمی، در هفدهمین نشست وزرای خارجه کشورهای عضو جنبش غیرمتعهدها که خردادماه ١٣٩٣ در الجزایر برگزار شد، از مصدق به عنوان بزرگترین مبارز استقلال و آزادی یاد کرد، همه حاضران به احترام مصدق ایستاده و چندین دقیقه اورا تشویق کردند.

اگر می خواهیم امروز و در آینده سرافراز باشیم باید قدردان قهرمانان و مبارزان بزرگی چون امیرکبیر و مصدق باشیم و در راه احقاق حقوق مسلم مردم گامی عقب ننشینیم.

نام مصدق بی شک در کنار نام سرداران راه دفاع از استقلال و تمامیت ارضی ایران تا ابد خواهد درخشید.

جعفر پورفرجودی