نشست قاهره؛ پروژه نیمه‌تمام ترامپ برای ائتلاف‌سازی علیه ایران و غیبت‌های معنادار

نشست قاهره؛ پروژه نیمه‌تمام ترامپ برای ائتلاف‌سازی علیه ایران و غیبت‌های معنادار

در حالی‌که خاورمیانه در تب‌وتاب تنش‌های جدید سیاسی و نظامی به‌سر می‌برد، قاهره میزبان نشستی با حضور سران کشورهای عربی شد. هدف رسمی این نشست «بررسی امنیت منطقه‌ای و ثبات جهان عرب» عنوان شد، اما در واقع، نشست بیش از آن‌که ماهیتی راهبردی داشته باشد، صحنه بازگشت سیاسی دونالد ترامپ به دیپلماسی خاورمیانه‌ای بود.
او تلاش کرد با دعوت از چهره‌های شناخته‌شده و برگزاری یک نشست نمایشی، بار دیگر خود را رهبر جریان ضدایرانی و حامی نظم عربی نشان دهد.

🔸 دعوت ترامپ از ایران؛ دیپلماسی ظاهری یا تله سیاسی؟

ترامپ در اقدامی غیرمنتظره، از ایران برای حضور در این نشست دعوت کرد. دعوتی که در ظاهر، نشانه تمایل به صلح و گفت‌وگو جلوه کرد اما در عمق خود، هدفی سیاسی داشت:
مشروعیت‌بخشی به نقش ترامپ در نظم آینده خاورمیانه و کشاندن تهران به میزی که از پیش چیده شده بود.

ایران با درک ماهیت این حرکت و بی‌اعتمادی به سیاست‌های دوگانه آمریکا، دعوت را نپذیرفت. این تصمیم اگرچه از دید برخی جریان‌های داخلی نوعی فرصت‌سوزی تعبیر شد، اما از منظر ژئوپلیتیکی حرکتی هوشمندانه بود؛ زیرا مانع شد ایران در نمایشی شرکت کند که هدف اصلی آن مهار قدرت منطقه‌ای تهران و بازسازی ائتلاف عربی – آمریکایی بود.

🔸 غیبت نتانیاهو؛ انزوای تل‌آویو در معادله جدید

ترامپ قصد داشت بنیامین نتانیاهو را به‌عنوان مهمان ویژه وارد نشست کند، اما نتانیاهو با بهانه شرایط داخلی و بحران سیاسی اسرائیل از حضور خودداری کرد.
این غیبت، یک پیام نمادین داشت: پروژه محور تل‌آویو – واشنگتن – ریاض در حال فروپاشی است.
اسرائیل که درگیر اعتراض‌های داخلی و فشارهای بین‌المللی به‌خاطر جنگ‌های غزه و ترورهای هدفمند است، دیگر شریک قابل اتکایی برای اعراب محسوب نمی‌شود.
حتی کشورهای محافظه‌کار عربی نیز تمایلی ندارند در کنار تل‌آویو در قاب رسانه‌ای قرار گیرند، چراکه افکار عمومی منطقه علیه اسرائیل موضعی سخت دارد.

🔸 مصر؛ میزبان محتاط در زمین مین‌گذاری‌شده

قاهره در این نشست نقش میانجی را ایفا کرد؛ نه آن‌قدر به واشنگتن نزدیک شد که خشم ایران و افکار عمومی عربی را برانگیزد، و نه آن‌قدر فاصله گرفت که حمایت مالی و سیاسی آمریکا را از دست بدهد.
به همین دلیل نشست قاهره بیشتر به نمایشی تشریفاتی شبیه بود تا اقدامی واقعی برای همگرایی منطقه‌ای.
مصر با توازن‌گرایی سنتی خود، کوشید همزمان پیام دوگانه‌ای ارسال کند: آمادگی برای گفت‌وگو، اما بدون پذیرش نقش ابزاری در بازی ترامپ.

🔸 دیدگاه در داخل ایران؛ آیا فرصتی از دست رفت؟

در داخل ایران، بخشی از جریان‌های سیاسی معتقد بودند تهران باید از این فرصت استفاده می‌کرد تا صدای خود را مستقیماً در میان سران عرب مطرح کند و ابتکار عمل را در دست بگیرد.
اما واقعیت این است که چنین نشستی فرصت واقعی برای ایران نبود، بلکه تله‌ای دیپلماتیک با پوشش صلح بود.

ایران می‌توانست تنها در صورتی از این نشست بهره ببرد که:

1. دستورکار آن بر پایه گفت‌وگوی برابر و بدون پیش‌شرط باشد،
2. نمایندگان اسرائیل در آن حضور نداشته باشند،
3. تصمیمات نهایی به تصویب کشورهای عربی مستقل (نه وابسته به واشنگتن) برسد.

هیچ‌کدام از این شروط فراهم نبود. بنابراین رد دعوت ترامپ، نشانه استقلال تصمیم‌گیری تهران و نه انزوا بود.
با این حال، کارشناسان تأکید دارند ایران می‌تواند از بازتاب رسانه‌ای این نشست برای تقویت دیپلماسی منطقه‌ای خود از مسیرهای موازی بهره ببرد؛ مثلاً با گفت‌وگوهای مستقیم با مصر، عمان و قطر که نگاه متعادل‌تری دارند.

🔸 تحلیل ژئوپلیتیک: سه پیام کلیدی نشست

1. بازگشت ترامپ به دیپلماسی عربی صرفاً اقدامی تبلیغاتی برای نمایش قدرت در آستانه انتخابات آمریکا بود.
2. غیبت ایران و اسرائیل در کنار حضور محتاط مصر و اعراب، نشانه ورود خاورمیانه به دوره «ائتلاف‌های سرد» است؛ دوره‌ای که کشورها بیشتر تماشاچی‌اند تا بازیگر فعال.
3. ایران با نپذیرفتن دعوت ترامپ توانست نشان دهد که در هیچ ائتلافی بدون احترام متقابل و شفافیت سیاسی، شرکت نخواهد کرد — حتی اگر برخی آن را فرصت از دست رفته بدانند.

🔸 جمع‌بندی

نشست قاهره بیش از آن‌که آغازگر فصل تازه‌ای از همکاری‌های عربی باشد، پایان رسمی یک پروژه کهنه آمریکایی بود.
ترامپ بدون نتانیاهو، و اعراب بدون اجماع واقعی، نتوانستند دستورکاری واحد بسازند.
در مقابل، ایران با غیبت سنجیده‌اش نشان داد که حتی در غیبت، محور توجه است.
فرصت واقعی برای ایران نه در نشستن بر سر میز ترامپ، بلکه در تثبیت موقعیت مستقل و منطقه‌ای خود در برابر هر ائتلاف ساختگی است.

نویسنده:امین کائیدی شادگان- پژوهشگر و تحلیلگر مسائل ژئوپلیتیک و رسانه‌ای