ولایت و ولایتمداری از دیدگاه امام و رهبری

ولایـت بـیـت الغـزل عـرفـان نـظـری در مـحـفـل انـس اهـل مـعـرفـت و اوج قـله تـکـامـل انـسـان در قـرب الهـی و فـصـل مـمـیـز حقیقت انسانی است شعاع درخشان ولایت رواق موضوعات مختلفی را نورافشان می نماید؛ از نظر هستی شناسی و نظام آفرینش در بحث انسان کامل ، فضای عرفان نظری را عطرافشان می کند و جلوه آن در مساءله امامت و خلافت در حوزه باورهای دینی زینت بخش بارگاه کلام است و نازلترین مرتبه ولایت در استقرار و تثبیت حکومت دینی ، سیاست و حاکمیت را از ظلمت تیرگی جدایی از آموزه های دینی رهانیده است .

بـنـابـرایـن ولایـت زلال کـوثـر جـوشـانـی اسـت کـه از عـالم غیب و نشئه ملکوت سرچشمه گرفته و تا سرزمین های استقرار نهاد حکومت دینی جاری است .

در انـدیـشـه و آثـار عـمـیـق و لطیف عرفانی سیاسی امام خمینی و مباحث و بیانات مقام معظم رهبری گستره وسیع مفهومی ولایت از قلّه عرفان تا دامنه سیاست مشاهده می شود. اکنون در این مقاله به اختصار به مفهوم تعبیرات و مراتب ، حقیقت و اسرار ولایت و نیز ولایت پیامبر، ائمه و ولی فقیه و جامعه ولایتمدار از نگاه امام و مقام معظم رهبری می پردازیم .

نشانه های جامعه ولایت محور

ولایـت محوری در اندیشه امام و رهبری بدین معناست که کلیه برنامه ها، سیستم و مجریان و مـردم جامعه اسلامی تحت اشراف و دستورات یا سیره معصومان باشند و سیاستگذاری ها بـا هـدف گذاری آنان هماهنگ شود و تمام فعالیت های خود را با اساس دین یعنی پیامبر و معصومان علیهم السلام پیوند زنند.

امـام بـا تـحلیل و تفسیر دقیق و لطیف قبولی اعمال با تمسک به ولایت به ادعای دروغین و بـی مـحـتـوای بـرخـی از کـسـانـی کـه خود را پیرو ولایت می دانند شدیداً انتقاد می کند و معیارهای صحیح ارزشی و دینی ولایت محوری را تبیین می نماید.

مقام معظم رهبری با اسوه قرار دادن سیره حکومتی و اخلاقی حضرت علی (ع ) می فرماید: ((باید تلاش کنیم خودمان را بـه آن نـمـونـه کـامل نزدیک و شبیه تر کنیم ، اگر حرکت به گونه ای باشد که در حـال دور شـدن از آن نـمونه کامل باشیم این انحراف و خطاست .))

اکنون به چند نمونه از برجسته ترین شاخصه های ولایت مداری اشاره می شود:

۱٫ اخلاقی

گسترش فرهنگ دینی با سرمشق گرفتن از سیره اخلاقی معصومین برجسته ترین نشانه ولایـت مـحـوری جـامـعه ای است که با پرهیز از ناهنجاری های اجتماعی و اخلاقی به سالم سازی جامعه و نهادینه کردن هنجارها و ارزش های دینی می اندیشد.

پـیـروی از ولایـت مـعـصـومـان در حـوزه اخـلاق فـردی و اجـتـمـاعـی یعنی این که شخص با ریـاضـات شـرعـی مـنـطـبـق بـا دسـتـورات الهـی و اولیـای دیـن بـا امـیـال و خـواسـته های نفسانی مقابله کند و با وارستگی و عدم تعلق به مادیات خود را از زندان تاریک طبیعت رهایی بخشد و با پرهیز از عیب جویی دیگران به خودسازی و رفع رذایـل و جـذب فـضـایـل بـکوشد و با اجتناب از محارم الهی ، دوری از امور شبهه ناک به مـراتـب عـالی تـقـوی و ورع دسـت یـابـد.

نـتـیـجـه ایـن کـه بـنـا بر گفته معصومان (ع )، پـارسـاتـریـن و مـتـقی ترین افراد جامعه اسلامی نزدیک ترین انسان ها به ولایت هستند. زیـرا اراده الهـی را بـر خواسته های نفسانی برگزیده اند و کارکردهای اخلاقی خود را برمبنای آموزه های ولایت تنظیم کرده اند.

۲٫ سیاسی ـ اجتماعی

در اندیشه سیاسی الهی امام خمینی (ره ) جامعه ولایتمدار و پیرو حقیقی ولایت علی بن ابی طـالب (ع ) و ائمـه معصومین براساس تکلیف شرعی و ملی خود برای دستیابی به اهداف مـتـعـالی نـظـام اسـلامـی و احـیـای ارزش هـای اسـلامـی تمام سختی ها و فشارهای روانی ، سـیـاسـی و اقـتـصـادی دشـمـن را تـحـمـل مـی کـنـد و بـا فـداکـاری و ایـثـار جـان و مـال بـر مـیـثـاق و عـهـد حـفـظ اسـلام پـایـدار می ماند. و با حضور در عرصه های سیاسی اجـتماعی و آشنایی با شرایط سیاسی جهانی و منطقه ای با حفظ وحدت و همدلی و حمایت از مـسـئولان خـدمـتـگـزار و ایـستادگی در برابر توطئه های استکبار جهانی در جهت اعتلای اقـتـدار و صلابت نظام مردم سالاری دینی می کوشد.

مقام معظم رهبری شاخصه ولایتمداری یـک جـامعه دینی را از نظر سیاسی چنین معرفی می کند که ((همه اجزای آن به یکدیگر و بـه آن مـحـور و مـرکـز جـامـعـه اسـلامـی یـعـنـی ولیّ متصل باشند و از درون دارای یک اتحاد و ائتلاف باشند.))

۳٫ مدیریتی

پـس از پـیـروزی انـقلاب شکوهمند اسلامی تاکنون امام و مقام معظم رهبری همواره بر تحقق سیره مدیریتی علوی تاءکید دارند.

امام ولایت محوری و تمسک به ولایت در حوزه اجرایی و مـدیـریـتـی را از امـور حـکـمـت عـمـلی مـی دانـد کـه هـیـچ گـاه بـا لفـظ حـاصـل نـمی شود و مدیرانی را ولایت محوری می داند که فرایند سیاستگذاری و برنامه ریـزی ، قـانـون گـذاری و امـور اجـرائیـشـان بـراسـاس ترویج و تحقق عدالت در جامعه بـاشـد؛

ایـشان ارزش غدیر را به جهت اقامه عدل می داند. و معتقد است تمسک به ولایت این اسـت که اگر حکومت تشکیل شد باید به اندازه توانایی و امکاناتش ‍ برنامه های خود را در جـهت عدالتی که حضرت علی (ع ) ترسیم نموده است به کار بندد و خدمت به محرومان جـامـعه را سرلوحه سیاست های اجرایی خود قرار دهد: ((دولت واقعاً باید با تمام قدرت آن طـوری کـه عـلی ـ عـلیـه السـلام ـ بـرای مـحـرومـیـن دل مـی سـوزانـد، ایـن هـم بـا تـمـام قـدرت دل بـسـوزانـد بـرای مـحـرومـیـن ، مـثـل یـک پـدری کـه بـچـه هـایـش اگـر گـرسـنـه بـمـانـنـد، چـطـور بـا دل افـسـرده دنـبـال ایـن مـی رود که آنها را سیر بکند، یک دولت تابع امیرالمؤ منین باید ایـنـطـور بـاشـد.

نـکـته مهم دیگری که امام برجسته ترین علامت ولایتمداری مدیران نظام اسـلامـی مـی دانـد پـرهـیـز از تـشـریـفـات و تـجـمـل گـرایـی و مـصـرف صـحـیـح بـیـت المـال مسلمین است .

ایشان فرامین حضرت علی علیه السلام به مالک اشتر و دیگر والیان حـکـومـت علوی را منشور حکومتی و مدیریتی برای مدیران تاریخ و آیندگان می داند و به مـسـئولان سـفـارش مـی کـنـد در تـعـیـیـن و مـصـرف بـودجـه بـیـت المـال ، جـذب نـیـروی انـسـانـی و شـکـل دهـی سـیـسـتـم های اداری و بهره گیری امکانات و اسـتـعدادهای دولتی و اموال عمومی اهداف کلی نظام اسلامی در نظر گرفته شود و کلیه امکانات بیت المال در جهت پیشبرد مشکلات اجتماعی به کار گرفته شود نه منفعت شخصی .

مـقـام مـعـظـم رهبری سیستم مدیریتی را ولایتمدار می داند که اهداف و برنامه هایش را با هدف های غدیر تطبیق دهد.

ایشان یکی از دلایل عظمت غدیر را، اهمیت اسلام به مدیریت جامعه مـی دانـد و مـعتقد است کسی که ولایت جامعه اسلامی را عهده دار می شود باید پرتویی از ولایـت الهی را تحقق ببخشد و عدالت اسلامی و رعایت ارزش های اسلامی را اساس برنامه هـا قـرار دهـد.

ایـشان سالم سازی دستگاه های دولتی ، تبلور اخلاق ، عدالت و ارزش های دیـنـی در مـحـیـط مـسئولیت ، اجرای دقیق ماءموریت ها، و انتخاب صحیح همکاران و مشاوران و رعـایـت بـیـت المـال مـسـلمین را معنای صحیح تمسک به ولایت می نامد. و حضرت علی (ع ) را کامل ترین الگو مدیریتی و فرماندهی می داند. و در این باره می فرماید: ((باید کاری کـنـیـم کـه نـظـام و کـشـور و جـامـعـه ما علوی باشد، اسم اسلام ، اسم ولایت کافی نیست ، بخصوص کسانی که مسئولی۵M دستگاه انتظامی و چه در نهادها و دستگاه های مختلفی ، زبان و بازو و راه کار باید زبان و بازو و سبک کار، [سیره ] امیر المؤ منین باشد.

در انـدیـشـه امـام تـبـلور حـقـیـقت ولایت در نظام اسلامی با تلاش همزمان در تمام حوزه های سـیـاسـی ، مـدیریتی ، اخلاقی و اجتماعی به دست می آید. ایشان درباره اخلاق ، معنویت ، وحدت ، حماسه آفرینی و پیوند مردم با مسئولان و رهبری نظام و خدمت رسانی صادقانه کـارگـزاران و مـدیـران در دوران حـسـاس دفـاع مـقـدس مـی فـرمـاید: ((اگر اینها به همین حـال بـاشـنـد، آن وقـت یـک پرده ای از مقام ولایت در این کشور جلوه پیدا کرده است . کوشش کـنـید بر این که ، کوشش بکنند همه جمعیت ها و ارگان ها و همه نهادهای اسلامی در این که این تبعیت از مرام علی ـ علیه السلام ـ را حفظ کنند.))

انقلاب اسلامی دستاورد ولایتمداری

الگوپذیری امام از سیره مبارزاتی و حکومت پیامبر(ص ) و حضرت علی (ع ) و نیز اهداف قیام امام حسین (ع ) در رهبری نهضت علیه ظلم ستمشاهی و هدایت توده های میلیونی در مبارزه و نـیـز پـیـروی مردم از فرامین و رهنمودهای امام و اسوه قرار دادن ائمه معصومان در صبر، استقامت و فداکاری و دشمن ستیزی ، نهال انقلاب اسلامی ایران را تنومند و بارور ساخت .

مـقـام مـعـظم رهبری با تحلیل رویداد جاودانه غدیر در تجلی حاکمیت اسلام و استقرار ولایت بـه مـعـنـی حـکـومـت ، ولایـت امـام خـمـینی را پرتویی از چشمه فروزنده غدیر می داند که تـوانست از لحاظ مادی و معنوی ایران را بازسازی کند.

از نگاه ایشان ولایت محوری مردم و اطـاعـت پـذیـری از فـرامـین امام ، اصلی ترین مؤ لفه پیدایش ، شتاب و پیروزی انقلاب اسلامی است ، وحدت ، پیوستگی با رهبری ، شکست توطئه های گوناگون دشمنان داخلی و خـارجی و تکامل انقلاب اسلامی میوه شیرین درخت ولایتمداری ملت ایران است ؛ زیرا نظام تـثبیت شده اسلامی برمبنای ولایت پدید آمده و عنایات الهی و سرافرازی نظام در عرصه بین الملل و ظفرمندی در نبرد هشت سال دفاع مقدس ، و رایحه عطر معنویت و اخلاق در جامعه دستاوردهای گرانبهای ولایت محوری مردم و مسئولان نظام اسلامی در پیروی از خط انبیایی امام خمینی است و حفظ نظام نیز با استمرار پیمودن این راه امکان پذیر است .

سپاه و ولایت مداری

سـپـاهـیان حافظان و نگهبانان دستاورد عظیم القدر ولایت محوری هستند. از این رو شایسته است که خود به فضیلت های ولایتمداری آراسته باشند. و اولین قدم آن ، معرفت شناسی ولایـت است . یعنی از نظر اعتقادی همه چیز را تحت قدرت الهی بدانند و همه اشیاء و حقایق را شـاءنی از شئون خداوند ببینند، و قلباً این نکته را در سراسر وجودشان درک کنند که دوری از مـعـاصـی ، انـجـام ریـاضات شرعی و اطاعت از خداوند تنها راه رسیدن به قلمرو ولایـت الهـی و مـتـجـلی سـاخـتـن نـور ولایـت عـلوی و رهـایـی از ظـلمات حجاب های نفسانی و شـیـطـانـی است .

از نگاه امام و رهبری مملکت ایران و نظام جمهوری اسلامی متعلق به ائمه معصومین است و نیروهای مسلح خصوصاً سپاه که رهپویان راه سرخ حسینی هستند لشکریان امام زمان (عج ) محسوب می شوند که حضرتش واسطه فیض الهی و خاتم ولایت کلی است .

بـنـابـرایـن بـا اعـتـقـاد قـلبـی و ایـمـانـی بـه ولایت از راه مراقبه ، اصلاح نفس و قرب نـوافـل و فـرائض ، ارتـبـاط مـعـنـوی خـود را بـا آن ولی کـامـل بـرقـرار کـنـنـد و بـدانند که تمام اعمال و ماءموریت ها در محضر او انجام می شود و حـضـرت ناظر اعمال همه خصوصاً پاسداران است . و این اعتقاد و روحیه جز با حفظ انگیزه هـای الهـی و مـعـنـوی و تـقـویـت بـنـیـه معرفتی ، اخلاقی و روحانی پاسداران مقدور نمی باشد.

در حـوزه نـظـام اسلامی سپاه به عنوان بازوی توانمند ولی فقیه مطرح است که بایسته است با آشنایی کامل از جایگاه رفیع ولی فقیه و رهیافت ها و رهنمودهای امام و رهبری اطاعت پـذیـری از فـرمـانـدهـان و مـنصوبان رهبری و رعایت سلسله مراتب و اجرای ماءموریت ها و سـیـاسـت گذاری ها در جهت تحقق تدابیر ترسیمی و ابلاغی مقام معظم رهبری باشد و این نـکـتـه روشـن است که بصیرت سیاسی ؛ شناخت دقیق دوست و دشمن و جریانات سیاسی و رویـدادهـای جـهـان و قـدرت تـحلیل و تقویت بنیه معنوی و اعتقادی در پرتو ولایت محوری حـاصـل مـی آیـد. از ایـن رو ضـروری اسـت کـه بـا تـکـیـه بـر اصـل پـایـدار دینی ((تولی و تبری )) و پیروی از آیه ((اَشِدّ اءُ عَلَی الْکُفّ ارِ وَ رُحَمآءَ بـَیـْنـَهـُمْ)) (فـتح : ۲۹) مسیر زندگی و ماءموریت های خود را با شاخصه های ولایتمداری هـدف گـذاری کـنـند و فاصله خود را از جریانات فکری و سیاسی مخالفان ولایت بیشتر نمایند و در جامعه اسلامی الگوی ولایتمداری برای سایر اقشار گردند.

سخن پایانی

هـسـتی براساس ولایت پدیدار است و عالم غیب و شهود مظهر حقیقت محمدی و ولایت علوی است کـه جـامـع جمیع کمالات الهی اند.

در عرفان نظری ناب شیعی و اندیشه و متون عرفانی امام ، توحید با ربوبیت ، نبوت و ولایت آمیخته و در هم تنیده است . و اصولاً سیر الی الله و وصـول بـه مـقـام تـوحـیـد و مـعـرفت الله بدون نور ولایت پیامبر(ص ) و ائمه معصومین علیهم السلام که جلوه تام و تمام اسماء و صفات الهی اند مقدور هیچ احدی نیست .

ائمـه مـعـصـومین ظهور ولایت الهی را به کمال و تمام رسانده اند و حیات برین انسان که کرامت انسانی به آن اختصاص دارد و قلمرو خلافت الهی مختص به آن می باشد با کوثر وحـی و امـامـت تـاءمین می شود و اهتمام به غدیر که تجلی امامت است به آن جهت است که این رویداد مهم سلسله جنبان ولایت است .

در اندیشه امام و رهبری قوس صعود ولایت ذات خداوند تبارک و تعالی و اراده و مشیت اوست و پـس از تـجـلی ولایـت مـحـمـدی (ص ) و ائمـه مـعـصـومـیـن ؛ قـوس نزول آن در حکومت و سیاست و اجرای احکام و قوانین الهی امتداد دارد. یعنی عالم غیب و ملکوت والاتـریـن درجـه و مـرتـبـه و سـیـاسـت و حـکـومـت صـالحـان و عـالمـان وارسـتـه و عـادل نـازل تـریـن درجه ولایت است .

از این رو آمیختگی عرفان و سیاست در اقیانوس بی کـران انـدیـشـه های امام موج می زند و پس از آن معنا و مفهوم جامع تبلور ولایت در سیاست و حـکـومـت در انـدیـشـه رهـبـری مشاهده می گردد و نکته مهم این که پاسداران انقلاب اسلامی بـرای شـنـاخـت صـحـیح و دقیق تفاوت قلمرو عرفان ناب شیعی در موضوع ولایت در تمام ابـعـاد و گـسـتـره آن با نظرات ناصواب عارف نمایان و صوفیان و ولایتی های منحرف باید بیش از این با متون اخلاقی ، عرفانی و سیاسی امام و رهبری آشنا باشند و بر این مـبـنـا دیـدگاه های فرقه ها و نحله های سیاسی مذهبی دور از اندیشه این بزرگواران که بـعضاً با هدایت دست های مرموز خارج از مرزها ولایت را منهای امامت و خلافت یا ولایت را منفکّ از سیاست و حکومت تعبیر می کنند، نقد و تحلیل نمایند و از دام های نامرئی و تبلیغات غلط درویـش مسلکان رهایی یابند و تلاش های گسترده ولایتی هایی را که با مبارزه و انقلاب و رهبری امام مخالف بوده و در دوران حماسه ساز دفاع مقدس خود را از معرکه آتش و خون دور نگه داشته و اکنون خود را پرچمدار حامیان ولایت می دانند، تحت نظر داشته و توطئه هـای فـرهـنـگـی آنـان را خـنـثـی کـنـنـد و چـهـره مـزوّرانـه آنـان را بـرای نسل جدید افشا نمایند.

نـتـیـجـه سخن این که سیاست های فرهنگی و آموزشی سپاه و فرزندان معنوی امام و رهبری بـه گـونـه ای طـراحـی و اجـرا شـود کـه از نـظـر اعـتـقـادی ، اخلاقی ، نظامی و سیاسی پاسداران برمبنای اندیشه های امام و رهبری که آشنا به مقام ولایت هستند تربیت شوند تا هـم ولایـت مـحـوری در سـپـاه تقویت گردد و هم از انقلاب و نظام ولایت محور به شایستگی پاسداری شود.

اطلاع رسانی حوزه

نویسنده: