برج‌های بلند، پایه‌های لرزان؟ آیا امارات در برابر کودتا آسیب‌پذیر است؟

مقدمه

امارات متحده عربی یکی از باثبات‌ترین کشورهای جهان عرب شناخته می‌شود؛ با اقتصادی شکوفا، ساختار حکومتی متمرکز و نهادهای امنیتی قوی. اما در زیر این ظاهر آرام، شکاف‌هایی نهفته است که می‌تواند در شرایط بحرانی به تهدیدی برای ثبات سیاسی تبدیل شود. این مقاله به بررسی احتمال وقوع کودتا در امارات می‌پردازد.

۱. تمرکز قدرت در ابوظبی؛ فرصت یا خطر؟

قدرت سیاسی در امارات به‌شدت در ابوظبی متمرکز است. خاندان آل‌نهیان نه‌تنها کنترل ریاست کشور را در دست دارند، بلکه هدایت نهادهای نظامی و امنیتی را نیز بر عهده دارند. این تمرکز اگرچه در شرایط ثبات کارآمد است، اما در صورت بروز بحران جانشینی یا بی‌ثباتی در رأس قدرت، می‌تواند امارات را در معرض تزلزل قرار دهد. ضعف نهادهایی مانند مجلس فدرال ملی که فاقد اختیار اجرایی است، سبب شده هیچ سازوکار نهادی برای جذب یا کنترل بحران وجود نداشته باشد.

۲. ارتش متحد یا چندپاره؟ نگاهی به ساختار نظامی امارات

ارتش امارات ساختاری فدرال دارد، اما واقعیت میدانی آن است که نیروهای نظامی عمدتاً تحت تسلط ابوظبی هستند. گارد ریاستی، نیروهای ویژه و یگان‌های اطلاعاتی همگی به‌طور مستقیم زیر نظر محمد بن‌زاید یا افراد وفادار به او اداره می‌شوند. در صورت بروز اختلافات سیاسی یا بحران قدرت، این تمرکز ممکن است منجر به وفاداری انحصاری ارتش به یک جناح خاص و نافرمانی سایر امارات‌ها شود.

۳. نیروهای خارجی؛ حامی ثبات یا ابزار سرکوب؟

امارات از پیمانکاران نظامی خصوصی و همکاری‌های اطلاعاتی با کشورهایی مانند آمریکا و اسرائیل برای تقویت امنیت داخلی بهره می‌برد. حضور شرکت‌هایی مانند بلک‌واتر در آموزش نیروهای امنیتی، اگرچه کارآمدی فنی را افزایش داده، اما وابستگی به خارجی‌ها می‌تواند در شرایط بحران مشروعیت داخلی را تضعیف کند. هرگونه واکنش شدید یا سرکوب خونین با حمایت خارجی ممکن است به بروز شکاف اجتماعی یا آشوب نظامی دامن بزند.

۴. امارات‌های کوچک؛ نارضایتی خاموش در حاشیه

در حالی‌که ابوظبی و دبی از منابع قدرت و ثروت بهره‌مند هستند، امارات‌های کوچکتر مانند رأس‌الخیمه، فجیره و ام‌القوین گاه احساس حاشیه‌نشینی دارند. در غیاب سازوکار مشارکت واقعی، این احساس تبعیض می‌تواند بستر نارضایتی در نیروهای نظامی یا نخبگان محلی فراهم آورد. اگر بحران مشروعیت یا جانشینی رخ دهد، حمایت برخی افسران ناراضی از جریان‌های مخالف بعید نخواهد بود.

۵. آیا مدل کنترل امنیتی پایدار است؟

مدل امنیتی امارات بر کنترل پیش‌دستانه، نظارت گسترده و مهار فعالانه هرگونه تهدید بالقوه استوار است. با استفاده از فناوری‌های رصد سایبری، نظارت بر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، و کنترل دقیق بر گروه‌های مدنی، فضای اعتراضی تقریباً به‌طور کامل خنثی شده است. اما چنین سیستمی در بلندمدت شکننده است، زیرا به‌جای حل مسائل، آن‌ها را سرکوب می‌کند. در صورت از دست رفتن کنترل مرکزی یا وقوع رخداد پیش‌بینی‌نشده، احتمال فروپاشی سریع این سازوکار امنیتی وجود دارد.

نتیجه‌گیری؛ احتمال کودتا چقدر است؟

در ظاهر، امارات کشوری باثبات و امن است، اما ساختار متمرکز قدرت، وابستگی به سرکوب امنیتی، و فقدان نهادهای دموکراتیک، این ثبات را به پدیده‌ای شکننده تبدیل می‌کند. اگرچه در شرایط عادی احتمال کودتا پایین است، اما در صورت بحران جانشینی، نارضایتی نخبگان یا شکاف در ارتش، سناریوی وقوع یک کودتای محدود یا نیمه‌نرم، قابل تصور است.

امارات، با برج‌هایی که تا آسمان قد کشیده‌اند، همچنان نیازمند پایه‌هایی استوار در زمین سیاست و جامعه است.

نویسنده:امین کائیدی شادگان- پژوهشگر و تحلیلگر مسائل ژئوپلیتیک و رسانه‌ای