آلودگی دهدشت از زمین و هوا و شهری که دیگر پاک نیست

به کرونا از کهگیلویه و بویراحمد محسن آرمند فعال رسانه و محیط زیست طی یادداشتی چنین آورده است: جایابی برای استقرار لندفیل(جایگاه زباله)شهر دهدشت یکی از اشتباهات فاحش مدیریتی از بدو تأسیس این شهر بوده است که متأثر از آن خطر آلودگی آب های زیرزمینی، زمین های کشاورزی اطراف، انتقال بیماری های واگیر از طریق جانوران موذی و ولگرد و در مقیاس بسیار وسیع تر تراژدی وحشتناک آلودگی هوای شهر دهدشت و حومه آن را به دنبال داشته است. 

بر اساس آمار اخد شده از شهرداری شهر دهدشت میزان پسماند جمع آوری شده از شهروندان این شهر نزدیک به ۱۰۰ تن در روز بوده است که توسط ماشین آلات مخصوص هر روزه در لندفیل کنونی شهر دهدشت دپو و به حالت کاملا ابتدایی دفع می گردند.

البته به این رقم باید زباله تحویلی دهیاری های محدوده لندفیل و نیز موارد متفرقه را باید اضافه کرد.

مدیریت ناکارآمد در این لندفیل و مشکلات مرتبت بر آن مثنوی هفتاد من است که بر هر بیت آن مرثیه ای واجب. بی توجهی مسئولان امر و در اولویت نبودن این امر بسیار مهم باعث تذکرات متعدد از سوی صاحب اندیشه و متخصصان امر شده است اما به قول معروف آنچه جایی نرسد فریاد است.

آنچه نگارنده را وادار به نوشتن این مقاله نمود خطری است که بی صدا سلامتی شهروندان این شهر را با تهدید عظیمی مواجه کرده است.یکی از تصاویر تکراری این روزهای آسمان شهر دهدشت و حومه شرقی آن حجم بالای غبار و دود غلیظ، همراه با بوی مشمئز کننده ای است که تمامی ساکنین آن را از اثرات خود بی نصیب نمی‌گذارد.

اگر نرم آنالیز ترکیبات پسماندهای تحویل داده شده به لندفیل شهرهای استان کهگیلویه و بویراحمد را با توجه به شباهت های یکسان فرهنگی، معیشتی و نیز سطح رفاهی تقریبا مشابه در شهرهای آن یکسان در نظر بگیریم، تقریباً ۸ درصد از کل پسماند جمع آوری شده از نوع پلاستیک و پت می‌باشد (تجزیه و تحلیل مدیریت پسماندها در شهر یاسوج، ارسلان جمشیدی و همکاران،سال ۱۴۰۰) که رقم تقریبی ۸ تن در روز را شامل می شود.

با کمال افسوس بدون نهادینه شدن تفکیک پسماند از مبدأ، نبود هیچ گونه بازیافت و یا برداشت دستی آنها در هنگام جمع آوری پسماند یا در مقصد حمل، قسمت اعظم آنها به صورت غیرقانونی طعمه آتش می گردد.

آتش زدن پلاستیک موجود در پسماندها به دلیل آزادسازی طیف گوناگونی از آلاینده ها یکی از خطرناک ترین و کشنده ترین اقداماتی است که اگر راه حلی برای آن اندیشیده نشود به زودی آثار آن را در سلامت شهروندان دهدشت و حومه آن خواهیم دید.

در این طیف آلاینده‌ها کشنده ترین آنها آلاینده های آلی مقاوم هستند.آلاینده های آلی مقاوم (pops) Persistent Organi Pollutants یک دسته از آلاینده ها بوده که اخیراً تعریف مشخصی برایشان انجام شده و شامل مواردی مثل دی اکسین ها، فوران ها، و آفت کشهای آلی کلر دار مثل D.D.T می شود. این آلاینده ها در طبیعت مقاوم بوده و نیم عمر طولانی دارند. 

مهمترین اثر این آلاینده ها اختلال در تولید مثل و سرطان زایی است دی اکسین ها حدود ۲۱۰ ترکیب آلی را در بر دارد مهمترین منشاء این آلاینده ها احتراق ناقص و مواد پلاستیکی است.

سوزاندن زباله در درجه حرارت پایین یا سوزاندن پلاستیک های حاوی P.V.C می باشد که باعث تولید دی اکسین ها و فوران و دیگر آلوده کننده های سمی هوا می‌گردد.

حتی امروزه ثابت گردید که زباله سوزهای بیمارستانی آلوده کننده های مختلفی شامل دی اکسین ها ، فوران ها، فلزات سنگین( شامل سرب  ، جیوه و کادیوم ) ذرات،  گازهای اسیدی ( HCL,CO2)، منو اکسیدکربن و اکسیدهای نیتروژن وارد هوا می نمایند.

این آلوده کننده ها بر روی سلامت عمومی و محیط تاثیر دارند.این موضوع در کنوانسیون استکهلم مطرح گردید و بر طبق مفاد آن فرآیند های غیر سوز باید بجای زباله سوز ها انتخاب و بکارگیری شوند.

دی اکسین یک ماده سمی سرطان زا است که بمدت طولانی می تواند در محیط باقی بماند و هر لیتر آن برای نابودی یک میلیون نفر انسان و معلول ساختن یک میلیون نفر دیگر کافی است دی اکسین ها در آب و چربی حل نمی شوند و عمدتاً در بافت های چربی بدن انسان و حیوانات تجمع می کند و سم بسیار ناپایداری است که در خاک هم به مدت طولانی باقی می ماند و بتدریج درنتیجه افزایش پراکندگی آن در خاک باعث آلودگی محیط زیست می شود. 

زباله‌های پلاستیکی حاوی کربن و هیدروژن هستند. این ترکیبات با کلرید مخلوط می‌شوند که اغلب در ضایعات مواد غذایی یافت می‌شود. هنگامی که آن‌ها را آتش می‌زنند، مخلوط گازی را آزاد می‌کند که برای انسان مضر است هنگامی که زباله‌های پلاستیکی و مواد غذایی سوزانده می‌شوند، دیوکسین و فوران تولید می‌کنند. این عناصر، حتی در مقادیر کم، می‌توانند باعث مرگ شوند.

موضوع وقتی جالب می شود که بدانیم در جنگ ویتنام(۱۹۷۱-۱۹۶۱) ایالات متحده آمریکا برای خرد کردن مقاومت ویت کنگ ها و برای نابودی  جنگل ها و مزارع ویتنامی های مخالف به طور گسترده از سموم گیاه کش شش گانه قدرتمندی استفاده نمود.

عامل نارنجی که حاوی ماده شیمیایی کشنده دی اکسین بود، رایج‌ترین علف کش مورد استفاده بود؛ بعد‌ها ثابت شد که این سم باعث مشکلات جدی سلامتی، از جمله سرطان، نقایص مادرزادی، بثورات پوستی و مشکلات شدید روانی و عصبی، در میان مردم ویتنامی و همچنین در میان سربازان آمریکایی بازگشته و خانواده‌های آن‌ها شده است.

برآوردها نشان می‌دهد بر اثر این سم‌پاشی‌ها، ۶۸۹ هزار نفر کشته یا ناقص‌العضو شدند و در سال‌های بعدی تاکنون ۵۸۱ هزار کودک با اختلالات مادرزادی زاده شده‌اند.

بخشی از کودکان که در مناطق سم‌پاشی شده، پس از گذشت پنجاه سال از این رویداد به دنیا آمده‌اند هم‌چنان با مشکلات متعدد سلامتی زاده می‌شوند یا در سنین بالاتر به این مشکلات دچار می‌شوند، و با دشواریها ی زیادی مواجه شده‌اند. در دهه ۱۹۷۰ در شیر مادران جنوب ویتنام و در خون سربازان آمریکایی که در ویتنام بوده‌اند درصدهایی بالایی از دی‌اکسین مشاهده شد.

همانطور که در بالا اشاره شد وجود ترکیبات خطرناک همچون دی اکسین و فوران در دود غلیظ هر روزه آسمان دهدشت در آینده نه چندان دور تبعات خود را برای این شهر نشان خواهد داد.و این می طلبد که نهادهای مسئول و در صدر آنها شهرداری دهدشت که مطابق قانون مدیریت پسماند به عنوان سازمان متولی مدیریت پسماند در سطح شهر(ماده ۷: مدیریت اجرایی کلیه پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها‌ و حریم آنها به عهده شهرداری ‌ها و دهیاری ‌ها و در خارج از حوزه و وظایف شهرداری ‌ها و ‌دهیاری‌ ها به عهده بخشداری ‌ها می ‌باشد) و نیز اداره کل حفاظت محیط زیست استان به عنوان نهاد ناظر بر اجرای قانون مدیریت پسماندها به سرعت دست به کار شده که هر روز تأخیر ضرر جبران ناپذیری برای سلامت شهروندان خواهد داشت.

شایسته است در این مسیر نهادهای فرهنگی و آموزشی که هم قانوناً(ماده ۶ قانون مدیریت پسماندها:سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و سایر رسانه‌ هایی که نقش ‌اطلاع‌ رسانی دارند و همچنین دستگاههای آموزشی و فرهنگی موظفند جهت ‌اطلاع ‌رسانی و آموزش، جداسازی صحیح،‌ جمع‌ آوری و بازیافت پسماندها اقدام و با‌ سازمانها و مسؤولین مربوط همکاری نمایند) و هم به حکم عرف و شرع در قبال تنویر افکار عمومی مسئولیت دارند،از دچار روزمره گی شدن این مساله خطیر جلوگیری کنند.

پایان پیام/