علل افت تحصیلی دانش آموزان و مقابله با افت تحصیلی

علل افت تحصیلی دانش آموزان و مقابله با افت تحصیلی

افت تحصیلی دانش آموزان به معنای نزول از یک سطح بالاتر به سطحی پایینتر است.افت تحصیلی یکی از مشکلات عمده ی نظام های آموزشی در دنیای کنونی است و هر سال مقادیر زیادی از امکانات مالی و نیروهای انسانی،آموزشی و پرورشی به این معضل اختصاص می یابد.
● علل افت تحصیلی

مدرسه

عدم هماهنگی مدرسه و خانواده در مسائل تربیتی و آموزشی به علت عدم مراجعه والدین به مدرسه و یا عدم فراخونی اولیاء به مدرسه از جانب مسئوولان فعالیت های تربیتی خانه و مدرسه با یکدیگر در تعارض بوده، برای دانش‌آموز ایجاد حیرت و سرگردانی می‌کند.

• تعویض معلمان در حین سال تحصیلی و تغییرات ناشی از مرخصی های زایمان خواهران معلم، اعمال روشهای آمرانه و تنبیهی، وجود محیطهای خشک خالی از محبت، باعث می‌شود برخی از دانش‌آموزان ازمدارس فرار کنند یا به کلی ترک تحصیل نمایند.

• عواملی چون عدم توجه معلمان به تفاوت‌های فردی درامر آموزش، روش های ارزشیابی غلط و سطح دشواری امتحانات، کمبود تجهیزات و وسایل آموزشی، می‌تواند افت تحصیلی را در پی داشته باشد.

• در کلاس‌های درس معمولاً معلم از شاگردان سؤال می‌کند و آن‌ها پاسخ می‌گویند این پرسش و پاسخ ها اغلب طوطی وار بوده ونیز عدم درک ارتباط بین مطالب درسی و تجارب واقعی زندگی و احیاناً مشاهده تضاد و تناقض بین این دو موجب می‌شود که یادگیرنده درسراسر موضوع یادگیری مقاومت منفی از خود نشان دهد و همین امر نگرش منفی نسبت به درس و مدرسه یکی از علل عمده افت تحصیلی به شمار می‌رود.

• ویژگی‌های روانی و جسمانی دانش‌آموزان، به بیان دیگر یکی از عوامل مهم در یادگیری دروس، تمرکز حواس دانش‌آموزان می باشد دانش‌آموزانی که دچار اضطراب و ناراحتی هایی ازاین قبیل باشند، از نظر تحصیلی دچار افت میگردند و سلامت روانی آن‌ها به خطر می‌افتد که والدین می‌بایست در بهبود سلامت آن‌ها بکوشند.

خانواده

یکی ازعوامل مهمی که در افت تحصیلی دانش‌آموزان مطرح است خانواده می‌باشد، مثلاً هر قدر شمار فرزندان بیشتر باشد مسئوولیت والدین سنگین‌تر است.بنابراین اگر خانواده‌ای طالب فرزندان زیاد است باید توانایی وقدرت ارائه زندگی خود را نیز افزونتر ساخته، بتواند در همه ابعاد به بچه‌ها رسیدگی کند. والدین فقط در مورد ازدیاد نسل احساس مسئولیت می‌کنند ودر زمینه تربیت و رشد آنها معتقدند که خودشان بزرگ
می شوند.

مورد دیگری که قابل ذکر است، امنیت محیط خانواده است، نحوه ارتباط والدین با یکدیگر اثر مستقیم روی بچه‌ها دارد. محیط خانواده‌ای که مبدل به کانون تشنج و درگیری والدین گردیده، بچه‌ها شدیداً احساس عدم امنیت کرده، سعی درگریز از محیط خانواده خواهندداشت.

همچنین رسیدگی والدین و مربیان به غیبت‌های دانش‌آموزان و جبران عقب‌ماندگی های درسی نقش مهمی در پیشرفت تحصیلی آنان دارد. به عبارت دیگر عدم آگاهی و یا بی‌توجهی والدین و پشت به غیبت های پی در پی دانش آموزان ، سبب می‌شود که لطمه شدیدی به یادگیری آنان وارد آید و دچار افت تحصیلی شوند.

علاه بر موارد فوق مسأله سواد والدین است که ازعوامل مهم در پیشرفت یا افت تحصیلی دانش‌آموزان محسوب می شود اگر بچه‌ها در میحط خانواده احساس
پشت گرمی نمایند و هرگاه از نظر درسی مشکلی برایشان پیش آید، مطمئن باشندکه اولیاء آن‌ها را کمک می‌کنند، دراین صورت دلگرمی بیشتری درس می‌خوانند.

شایان ذکر است که عدم حضور یکی از والدین نیز بر موفقیت و عدم موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان تأثیر مستقیم دارد. به طوری که از دست دادن پدر یامادر به احتمال زاید مسائل و مشکلات عاطفی فراوانی را می‌تواند در دانش‌آموزان، مخصوصاً در دوره ابتدایی و راهنمایی ایجاد کند و در نتیجه بر موفقیت تحصیلی آنها اثر بگذارد.

وضعیت اقتصادی نیز از جمله عواملی است که درموفقیت تحصیلی دانش‌آموز مؤثر می‌باشد. فقر و محدودیت در عین حال که برای عده‌ای دارای سازندگی است،ولی برای عده‌ای تخریب کننده است، مخصوصاً زماین که ارزش‌های اخلاقی هم درکار نباشد

عوامل فردی

• توجه: برای یادگیری و به خاطر سپردن هر مطلبی اولین شرط، توجه به آن مطلب است. علت افت و شکست تحصیلی بعضی از دانش آموزان ناشی از عدم توجه به معلم و مواد تدریس شده و نیز عدم تمرکز حواس هنگام مطالعه و انجام تکلیف درسی است.

• انگیزه: انگیزه به حالت های درونی فرد که موجب هدایت رفتار او به سوی نوعی هدف است گفته می‌شود انگیزه موتور حرکت هر فردی است.بعضی از دانش آموزان این انگیزه را براثر تلقین منفی از دست می‌دهند مثلاً من نمی‌توانم مطالب درسی را یادبگیرم، در یادگیری ریاضی علوم فیزیک و … ضعیف می‌باشم، در حفظ کردن مطالب درسی ناتوانم. همین احساس ضعف تأثیر بسیاری در کاهش یادگیری از سطحی مطلوب و رضایت بخش به سطحی نامطلوب دارد که سلیگمن این گونه عدم یادگیری را درماندگی آموخته نامیده.

● راههای مقابله با افت تحصیلی
▪ یکی از کارآمدترین راههای مقابله با افت تحصیلی ، رابطه ی نزدیک اولیای مدرسه با خانواده ی دانش آموز است.تبادل اطلاعات خانواده و معلم و مسئولین مدرسه می تواند موجب شناخت هر چه بیشتر مشکلات و موانع موجود در راه تحصیل کودک که منجر به افت تحصیلی وی می شوند گردد.

▪ دانش آموزان را با یکدیگر مقایسه نکنیم ، بلکه رفتار آنها را با گذشته ی خودشان مقایسه کنیم.برای مثال معدل ۱۴ در ترم دوم پس از معدل ۱۲ در ترم اول دانش آموز باید تشویق گردد ، نه لزوما مقایسه ی معدل ۱۴ او با معدل ۱۸ دوست و همکلاسیش.

▪ یکی از علل افت تحصیلی می تواند عدم وجود الگوی مناسب در خانواده باشد و چه بسا در اغلب خانواده ها هرگز راجع به ارزشهای علمی صحبتی به میان نمی آید ، بلکه همراه بحث در مورد مسائل اقتصادی ، مهمانی ها،خوراک و پوشاک است.به طور مثال والدین حتی برای مدت کوتاهی در حضور فرزندانشان به مطالعه (روزنامه،مجله و کتاب) نمی پردازند تا بدین وسیله انگیزه ی مطالعه و تحصیل و علم آموزی را در کودکان خود تقویت کنند.

● نکته ی مهم:
طبق الگوی یادگیری شناختی-اجتماعی آلبرت بندورا ، افراد رفتارهای دیگران را می بینند و یاد می گیرند و این در حالی است که اگر آن رفتارها با تقویت و تشویق همراه بوده باشند افراد آن رفتارها را انجام می دهند.پس ما نباید هیچگاه رفتارهایی را که نمی خواهیم در فرزندانمان ایجاد شود تشویق کنیم.(این لزوما بدین معنا نیست که آن رفتارها تنبیه شود).به عنوان مثال اگر شما می خواهید فرزندتان رفتار خوب درس خواندن را یاد بگیرد ، باید نکات زیر را مد نظر قرار دهید:

۱) اگر یکی از افراد نزدیک کودک ، به عنوان مثال برادر یا خواهر یا یک دوست او ، درس نمی خواند شما نباید به گونه ای رفتار کنید که فرزندتان گمان ببرد که شما از رفتار درس نخواندن برادر یا خواهر یا دوست او خوشتان می آید.

۲) ما می توانیم با ارائه ی الگوهای مناسبی که با درس خواندن موفق شده اند و به جایی رسیده اند فرزندانمان را به انجام این کار تشویق کنیم.مثلا به او بگوییم که ابن سینا هم با درس خواندن و روحیه ی علمی و به این درجات رسیده.(توجه:مطلب اخیر به معنای مقایسه ی فرزندمان با همسالان یا دوستان موفق تر از خودش نیست که هی ما بر سر فرزندانمان بکوبیم که ببین مثلا پسر داییت یا دختر همسایه که هم سنته اله و بله.چرا که این نوع کارها شاید صدمات گاها جبران ناپذیری را به برخی از افراد وارد سازد.)

۳) علایق ،استعدادها و توانایی های فرزندانتان را بشناسید و به آنها اجازه دهید تا در راستای علایق و تواناییهایشان حرکت کنند.اگر فرزند با استعدادی دارید که به رشته ای خاص علاقه مند است و شما از آن رشته خوشتان نمی آید ، او را مجبور به تحصیل در رشته ای که شما آنرا دوست دارید و فرزندتان نمی پسندد نکنید.

۴) انتظارات شما از فرزندانتان باید به اندازه ی تواناییهای او باشد نه بیشتر.