انتخابات 1400 حضوری یا پستی؟

کرونا ؛هدیه گل محمدی: شش ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ و در حالی که هنوز شور و حال انتخاباتی در کشور شکل نگرفته است، چگونگی برگزاری انتخابات با توجه به شرایط کرونا موضوعی است که مورد توجه قرار گرفته و پیشنهادهایی درباره آن داده می‌شود. تجربه انتخابات مجلس شورای اسلامی و بخصوص دور دوم آن که با مشارکت بسیار پایین شهروندان انجام شد، این دغدغه را برای همه بیشتر کرده است و از سوی دیگر توجه بسیاری از شهروندان به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که در آن امکان رای دهی پستی وجود دارد و اینکه این امر باعث شد که هیچ خللی در شرایط کرونایی برای آن انتخابات پیش نیاید، لزوم تجربه کردن این وضعیت را در ایران نشان می‌دهد.
مهمترین مانع در انجام این کار قانون انتخابات است که شیوه مشخص و مدت زمان محدودی را برای انتخابات تعیین کرده است اما از آنجا که در مجلس تغییر قانون انتخابات مطرح است، بعضی صاحب نظران این امکان را مطرح کرده اند که می‌توان با پیش بینی شرایط قانون را به نحوی تغییر داد که در ایران هم امکان رای دادن پستی وجود داشته باشد.
این موضوع اولین بار در شهریور ماه گذشته از سوی سعید حجاریان در یادداشتی پیشنهاد شد. حجاریان با اشاره به اینکه احتمالا کرونا تا آن زمان همچنان وجود دارد و شرایط برای مردم سخت تر خواهد شد، با توجه به غفلت مجلس از اهمیت این وضعیت در انتخابات نوشت:  مجلس باید درباره این موضوع به‌قوت وارد عمل شوند و ماده/تبصره‌ای تدارک کنند و رأی‌گیری پستی را کلید بزنند و به‌سرعت شورای نگهبان را قانع و باب رأی‌گیری پستی را باز کنند. برای این منظور لازم است «سامانه انتخابات» طراحی شود و افراد دارای حق رأی قبلاً در آن نام‌نویسی و پس از تأیید هویت، تقاضای برگه رأی کنند. مطابق برنامه‌ریزی یک ماه قبل از انتخابات بسته‌ای به دست مردم خواهد رسید شامل یک پاکت بزرگ، یک پاکت کوچک و یک برگه رأی. 
این پیشنهاد اگرچه در همان زمان چندان توجهی برنینگیخت اما با توجه به برگزاری انتخابات در آمریکا در آبان ماه، حالا بسیار مورد توجه واقع شده و بسیاری درباره اهمیت و امکان این موضوع سخن می‌گویند. فراخوان وزارت کشور برای طرح دیدگاه‌ها درباره چگونگی برگزاری انتخابات در شرایط کرونا در اوایل آذرماه مساله دیگری بود که باعث شدت گرفتن بحث انتخابات پستی شد. 
محمدحسین مقیمی رئیس پیشین ستاد انتخابات کشور یکی از کسانی بود که نظرش در این باره مهم بود .وی درباره فراخوان وزارت کشور برای بررسی چگونگی برگزاری انتخابات ۱۴۰۰در شرایط وجود بیماری کرونا، اظهار کرد: یکی از راه‌های برگزاری انتخابات در این شرایط افزایش زمان برگزاری انتخابات است ،البته در قانون تصریح شده است که انتخابات در یک روز تعطیل برگزار شود. می‌توان با اصلاح قانون، انتخابات را در دو یا سه روز برگزار کرد. یعنی علاوه بر روز جمعه که تعطیل است، پنجشنبه و شنبه را هم تعطیل کرده و انتخابات را در سه روز برگزار کرد. با افزایش تعداد روزهای رای گیری از ازدحام در صف‌های رای جلوگیری می‌شود، البته هزینه‌های انتخابات هم افزایش می‌یابد.
معاون سیاسی پیشین وزارت کشور ادامه داد: یکی دیگر از راه‌های برگزاری انتخابات، ایجاد امکان برای رای پستی است. بیش از شش ماه تا انتخابات زمان باقی است و می‌توان زیرساخت‌های رای پستی را ایجاد کرد. در قانون هم مانعی برای رای پستی وجود ندارد.
محسن رهامی استاد حقوق دانشگاه و فعال اصلاح طلب نیز در گفت وگو با ایسنا، با بیان اینکه در قانون انتخابات غیر از حضور فیزیکی رای دهندگان، راه دیگری برای اخذ رای پیش بینی نکرده است، اظهار کرد: در حال حاضر مشخص نیست که خطر بیماری کرونا تا چه زمانی ادامه می‌یابد و اگر این شرایط ادامه یابد، ممکن است موجب کاهش مشارکت در انتخابات شود.
وی ادامه داد: در فاصله چند ماهه تا زمان انتخابات ممکن است واکسنی کشف و استفاده نشود، بنابراین باید از تجربه جهانی در برگزاری انتخابات استفاده کرد. انتخابات پستی یکی از راه‌هایی است که می‌توان استفاده کرد که البته باید زیرساخت آن از جمله قانون فراهم شود. در مدل رای پستی، افراد با شناسنامه و کارت ملی به ثبت احوال می‌روند و پس از  احراز هویت، برگه الکترال دریافت می‌کنند و در منزل رای خود را پر کرده و به مراکزی می‌فرستند که از قبل مورد تایید وزارت کشور و شورای نگهبان است‌.
این فعال سیاسی با بیان اینکه این مدل از رای گیری در زمان قبل از انقلاب هم در ایران اجرا شده است، تصریح کرد: ممکن است حرف و حدیثی در رای پستی وجود داشته باشد اما به هر حال بهتر از تجمع افراد در پای صندوق رای است البته باید نظارت جدی بر این مدل رای گیری انجام شود.
رهامی همچنین خاطرنشان کرد: راه دیگر این است که سامانه ای تعریف شود تا افراد در روز رای گیری براساس کد ملی خود وارد سامانه شده و رای دهند. البته ممکن است زیرساخت‌های فضای مجازی‌ جواب ندهد چون در یک روز حدود۴۰ میلیون نفر وارد سایت می‌شوند. بنابراین رای پستی عملیاتی تر است.سازمان ثبت احوال هم آمار همه افراد را دارد و نمی‌شود با شناسنامه فرد فوت شده یا چند بار با یک نام رای داد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اجرایی شدن این دو مدل در سایر کشورها، اظهار کرد: در هر دو مدل امکان وجود درصدی از خطا وجود دارد البته در رای حضوری هم امکان خطا وجود دارد. به هر حال ما باید خود را از هم اکنون برای برگزاری انتخابات در شرایط وجود کرونا آماده کنیم.
این فعال سیاسی با بیان اینکه تاخیر در برگزاری انتخابات هم راه پیشنهادی دیگر است، گفت: معمولا این شیوه در زمان وقوع جنگ انتخاب می‌شود و مثلا سه ماه انتخابات به تاخیر می‌افتد اما وقتی ما نمی‌دانیم که آیا سه ماه دیگر بیماری کرونا وجود دارد یا برطرف شده است، نمی‌توانیم انتخابات را به تاخیر بیاندازیم.سایر کشورها هم به سمت تاخیر در برگزاری انتخابات نرفته اند.افزایش تعداد روزهای اخذ رای هم کمکی به رفع نظر کرونا نمی‌کند، چون موجب تجمع افراد در شعب اخذ رای در روز پایانی می‌شود.
رهامی در پایان با اشاره به ضرورت وجود مشارکت حداکثری در انتخابات۱۴۰۰، اظهار کرد: در انتخابات ریاست جمهوری برخلاف انتخابات مجلس، انگیزه مشارکت براساس معیارهای قومی و محلی وجود ندارد، بنابراین اگر خطر کرونا باقی بماند، امکان کاهش مشارکت وجود دارد و رئیس‌جمهور بعدی از پشتوانه قوی برخوردار نخواهد بود و این مسأله می‌تواند به کشور آسیب بزند.
از آن سو، سایت اصولگرای جهان در مطلبی موضوع انتخابات پستی را «بازی جدید اصلاح طلبان» عنوان کرده و نوشت: اصلاح طلبان به این موضوع اشاره می‌کنند، درحالی که زیرساخت‌های پستی در این خصوص در کشور مهیا نیست و از سوی دیگر کارشناسان این حوزه مطرح می‌کنند که برگزاری انتخابات به خوبی می‌تواند با رعایت اصول بهداشتی و فاصله اجتماعی انجام شود! 
خبرگزاری تسنیم هم در مطلبی عنوان کرد: به نظر می‌رسد این حالت (رای گیری پستی) فقط روی کاغذ به عنوان یک ایده مطرح باشد چرا که زیرساخت‌های این نوع رای‌ دادن در کشور آماده نیست و با توجه به تصریح قانون اساسی بر مخفی بودن آرا(اصل ۶۲) شاید نتوان چندان این مدل رای دادن  را در ذهن داشت اما باید به شیوه‌های جدید رای دادن بصورت غیابی و الکترونیکی فکر کرد و اگر ایده خوبی در این زمینه قابل اجرا بود که می‌توانست امنیت آراء را تضمین کند، مورد استقبال قرار بگیرد.
بدین ترتیب  به نظر می‌رسد اصلاح طلبان بیشتر به دنبال چنین تغییری در انتخابات هستند و اصولگرایان با آن مخالفت می‌کنند. شاید یکی از مهم ترین علل این موافقت و مخالفت این امر باشد که افزایش مشارکت در انتخابات همواره به نفع اصلاح طلبان بوده است و هر گاه انتخابات کم رونق بوده این اصولگرایان بودند که از آن منتفع شدند.