عناصر خبر

در تنظیم خبر، رکن اصلی، شناخت عناصر خبر است. بدون شناخت از عناصر خبر، کار تنظیم خبر نه تنها با مشکل مواجه خواهد شد، بلکه در صورت تنظیم نیز ابهام خبرى به‌طور برجسته‌اى ظهور خواهد کرد و خبرنگار نمى‌تواند جذابیت خبر را به‌نحو صحیح به مخاطبین ارائه دهد. شناخت عناصر خبر است که به خبرنگار کمک مى‌کند قبل از نگارش و تنظیم خبر، چگونه از اطلاعاتى که در دست دارد به‌نحو مؤثرى بهره بگیرد. خبرنگار با این آگاهى و شناخت است که مشخص مى‌کند کدامیک از اطلاعات و آگاهى‌هاى کسب شده از اهمیت بیشتر و کدامیک از اهمیت کمترى برخوردار است و

بهترین زاویه که مى‌توان خبر را نوشت کدام است.

 

عناصر خبر: ”که؟ Who، کجا؟ Where، کی؟ When، چه؟ What، چرا؟ Why، چگونه؟ How،“ و ارزش‌هاى خبری: ”شهرت، دربرگیری، تازگی، مجاورت، کثرت، برخورد، شگفتی“ مى‌تواند خبرنگار را در نوشتن و تنظیم خبر یارى دهد.

 

که؟

روزنامه‌نگار باید دقیقاً بداند که چه کسی، کسانى یا چیزى در پیدایش رویداد دخالت داشته‌اند. لازم است نام، نام خانوادگى دقیق و اطلاعاتى که به مخاطبان براى شناخت وی، کمک مى‌کند براى تکمیل خبر، جمع‌آورى و ارائه کند. خبرنگار باید مشخص کند آیا لازم است نام مشخص در پاراگراف اول خبر (لید، Lead)، گفته شود یا تنها ذکر مقام یا سمت او کافى است. در بسیارى از موارد، نام اشخاص ضرورى نیست. ذکر نام اشخاص در پاراگراف اول خبر (لید) در صورتى جایز است که اکثر خوانندگان در روزنامه‌ و مخاطبان دیگر رسانه‌هاى خبرى با خواندن و شنیدن نام فرد (شهرت) بتوانند قیافه و شکل آن شخص را در ذهن خود تداعى کنند. ذکر نام کوچک افراد حقیقى فقط یک‌بار در خبر جایز است.

 

عنصر ”که“ همان‌طور که در بحث ارزش خبرى ”شهرت“ گفته شد، صرفاً شامل ذى‌روح نمى‌شود، بلکه بى‌روح را نیز در برمى‌گیرد. در واقع عنصر ”که“ به معناى ”چه کسی“ یا ”چه چیزی“ است، خواه جمله خبرى به‌صورت معلوم یا به‌صورت مجهول نگارش شود. مطابق دستور زبان فارسى فاعل یا مسندالیه در جمله مى‌تواند بى‌روح باشد، یعنى اسم، حالت فاعل پیدا کند. مانند اینکه بگوئیم ”مدرسه‌ها باز شد“ که مدرسه‌ها فاعل جمله یا عنصر ”که“ در خبر است.

 

 

مثال: که؟ (چه کسی؟) (افراد حقیقى):

۱. چهار هزار کودک در سال گذشته میلادى به اتهام ارتکاب جرایم گوناگون در دادگاه‌هاى ترکیه محاکمه شدند.

 

۲. وزیران محیط زیست کشورهاى اروپائى در اجلاس این هفته خود تصمیم گرفتند تولید و مصرف گازهائى را که سبب آسیب دیدگى لایه اوزن مى‌شود متوقف سازند.

 

۳. امپراطور ژاپن به مناسبت چهل و هفتمین سالگرد خاتمه جنگ جهانى دوم با انتشار پیامی، یاد قربانیان این جنگ را گرامى داشت.

 

۴. مأموران آگاهى تهران، سه نفر را به اتهام قتل و شرکت در یک نزاع دسته جمعی، دستگیر کردند.

 

۵. نخست‌وزیر هند در دیدار با مقامات سوریه، خواستار افزایش تعداد اعضاء دائمى شوراء امنیت سازمان ملل متحد، در ناحیه آسیا شد.

 

مثال: که؟ (چه کسی) (افراد حقوقى):

۱. اندونزى سرگرم بررسى خرید موشک‌هاى اسکات روسى براى تقویت ارتش براى کشور است.

 

۲. مجلس مسلمانان انگلیس از سیاست‌هاى نژادپرستانه دولت این کشور علیه مسلمانان انتقاد کرد.

 

۳. تیم فوتبال استقلال در چارچوب مسابقات باشگاه‌هاى کشور از تیم شهردارى سارى با نتیجه یک بر صفر شکست خورد.

 

۴. سه شرکت کامپیوترى آمریکا مشترکاً کامپیوتر جدیدى را به بازار عرضه کردند که در برابر نمونه‌هاى متداول، سرعت عمل بیشترى دارد.

 

۵. وزارت کشاورزى مقررات جدیدى براى واگذارى زمین‌هاى بایر به کشاورزان تدوین کرد.

 

همان‌گونه که اشاره شد عنصر ”که“ صرفاً افراد حقیقى و حقوقى را به‌عنوان فاعل رویدادها، شامل نمى‌شود بلکه عنصر ”که“ اشیاء و به‌طور کلى بى‌روح را نیز در برمى‌گیرد.

 

مثال: که؟ (چه چیزی؟):

۱. جام مارلیک که چندى پیش به سرقت رفته بود در یک فروشگاه عتیقه‌فروشى پیدا شد.

 

۲. سمینار بررسى مسائل مطبوعات به‌منظور حل مشکلات روزنامه‌نگاران امروز با سخنان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامى در هتل استقلال گشایش یافت.

 

۳. قطار حامل مواد سوختنى در مسیر تهران-اهواز از ریل خارج شد.

 

۴. هواپیماهاى مسافرى با ۱۱۶ سرنشین در سواحل امارات سقوط کرد و ۶۰ نفر از مسافران آن کشته شدند.

 

۵. شاهنامه خطى مربوط به قرن هشتم در موزه ایران باستان به نمایش گذاشته شد.

کجا؟

محل رویداد در ارزش‌دهى به خبر تأثیر دارد. در اکثر موارد، یک رویداد شهرى یا کشورى نسبت به یک خبر خارجى براى خواننده ارزش خبرى افزونترى دارد. براى شناخت بیشتر این عنصر، مطالعه مجدد گفتار در مورد ”مجاورت“ توصیه مى‌شود.

 

در هر حال محل وقوع یک رویداد را مى‌توان به‌‌صورت‌هاى مختلف نوشت:

 

– در شروع خبر: (هنگامى که محل وقوع رویداد و ارسال خبر یکى باشد):

 

مثال: کامپالا (اوگاندا) – خبرگزارى فرانسه: دبیران دبیرستان‌هاى کامپالا و حومه، به‌خاطر افزایش دستمزدها، بهبود وضع زندگی، تقلیل ساعات کار و استفاده از کلاس‌هاى تخصصی، از امروز دست به اعتصاب زدند.

 

مثال: کرمان – خبرگزارى جمهورى اسلامی: طرح برق‌رسانى روستاى دارستان با اعتبارى در حدود ۴ میلیون ریال پایان یافت و مورد بهره‌بردارى قرار گرفت.

 

در رویدادهاى شهری، ذکر محل واقعه از اهمیت ویژه‌اى برخوردار است. بنابراین باید آن را به‌روشنى بیان کرد.

 

مثال: تهران – خبرگزارى جمهورى اسلامی: انفجار یک بمب در نزدیکى فروشگاه قدس در خیابان ولیعصر چهار کشته و ۱۵ مجروح به‌جاى گذاشت.

کى؟ (زمان)

از ارزش‌هاى خبری، زمان یا تازگى خبر از اهمیت ویژه‌اى برخوردار است. تهیه خبر از وقایع روز یا رویدادهاى گذشته که به تازگى انتشار مى‌یابد یا با زاویه دید جدیدتر ارائه مى‌شود، جزئى از کار روزمره خبرنگاران است.

 

اگر زمان وقوع رویداد حائز اهمیت است، خبرنگار باید تازگى خبر را در همان ابتداى خبر بازگو کند. در مواقعى از وقوع رویداد گذشته است یا عامل زمان چندان اهمیت ندارد از ذکر زمان رویداد در ابتداى خبر خوددار کرد.

 

مثال ۱: آموزش و پرورش تهران امروز اعلام کرد نتایج امتحانات نهائى دانش‌آموزان سال چهارم یک هفته به تأخیر افتاده است.

 

مثال ۲: تصادف یک اتومبیل سوارى با کامیونى حامل مواد سوختنى در تقاطع جاده اراک-قم روز گذشته چهار کشته و سه مجروح برجاى گذاشت.

 

مثال ۳: هفته آینده تاریخ آزمون کنکور سراسرى توسط روزنامه‌هاى کثیرالانتشار اعلام خواهد شد.

 

مثال ۴: سال آینده نظام آموزشى مدارس در مقطع راهنمائى و دبیرستان به‌صورت سالى واحدى تغییر خواهد یافت.

 

مثال ۵: قرن حاضر از سوى یک مؤسسه تحقیقات سیاسى در اروپا به‌عنوان قرن تشنج و درگیرى نامگذارى شد.

 

مثال ۶: ساعت ۸ و ۳۵ دقیقه و ۴۱ ثانیه بامداد روز سه‌شنبه (فردا) سال نو شمسى تحویل مى‌شود.

 

چه؟

در خبرنویسى عنصر ”چه“ به ”ماهیت و فعلیت“ رویداد مربوط شود، خواه فعلى صورت پذیرد یا انجام نپذیرد. ”چه“ ممکن است یک حادثه رانندگی، آتش‌سوزی، تصویب یا رد لایحه‌هاى قانونی، افتتاح کارخانه، سفر و هر آنچه به ماهیت یا فعلیت یک رویداد مربوط مى‌شود، باشد. ”چه“ معمولاً اگر در شروع خبر قرار گیرد به جذابیت و کشش خبر مى‌افزاید، اما در مورد یک رویداد خبری، خبرنویس باید تشخیص دهد از میان مطالب یا موضوع‌هاى مختلفى که یک رویداد را به‌وجود مى‌آورد، کدامیک از اهمیت بیشترى برخوردار است، این بدان خاطر است که در یک خبر چند عنصر ”چه“ معمولاً اگر در شروع خبر قرار گیرد به جذابیت و کشش خبر مى‌افزاید، اما در مورد یک رویداد خبری، خبرنویس باید تشخیص دهد از میان مطالب یا موضوع‌هاى مختلفى که یک رویداد را به‌وجود مى‌آورد، کدامیک از اهمیت بیشترى برخوردار است، این بدان خاطر است که در یک خبر چند عنصر ”چه“ ممکن است وجود داشته باشد.

 

از میان مطالب متعدد (چه‌ها) باید آن موردى را انتخاب کرد که داراى ارزش خبرى بیشترى باشد. به‌عنوان مثال، اگر رویداد حاوى ارزش دربرگیرى است باید کوشید آن را به‌طرز روشنى در ”لید“ نشان داد.

 

به این مثال که مصاحبه با مدیر نمایشگاه بازرگانى ایران در کویت است توجه کنید:

 

– که: … (نام و نام خانوادگی) مدیر نمایشگاه بازرگانی.

 

– چه: پایان کار نمایشگاه

 

– چه: فروش بالغ بر ۵ میلیون دلار کالا در محل نمایشگاه

 

– چه: بازدید بیش از ۶۵۰ هزار نفر از مردم کویت از نمایشگاه

 

– چه: (اعلام خبر) برگزارى نمایشگاه دیگرى در کویت

 

در مصاحبه‌ها، به‌طورکلی، عناصر ”که“ و ”چه“ نسبت به سایر عناصر از اهمیت ویژه‌اى برخوردار است و در این بین، اهمیت عنصر ”چه“ از دیگر عناصر خبر بیشتر است.

 

در این مصاحبه، مطالب متعددى (چه) بیان شده است اما با توجه به ارزش‌هاى دربرگیری، فراوانى و تعداد و تازگی، مطلب، ”فروش بالغ بر ۵ میلیون دلار کالا در محل نمایشگاه“ و سپس ”امضاء قرارداد صدور بیش از ۴۵۰ میلیون دلار کالا به کویت“ از دیگر مطالب مهم‌تر است، بنابراین خبر را مى‌توان به یکى از دوصورت زیر نگارش و تنظیم کرد:

 

– نمونه اول:

مدیر نمایشگاه بازرگانى ایران در کویت طى مصاحبه‌اى اعلام کرد در جریان برگزارى این نمایشگاه بالغ بر ۵ میلیون دلار کالاى ساخت کشور به فروش رفت. … (نام و نام خانوادگی) مدیر نخستین نمایشگاه بازرگانى محصولات صنعتی، معدنى و کشاورزى ایران در کویت در این مصاحبه گفت: علاوه بر این، قرارداد صدور بیش از ۴۵۰ میلیون دلار کالاهاى مختلف به کویت با بازرگانان آن کشور به امضاء رسید.

 

مدیر نمایشگاه افزود: در مدت برگزارى این نمایشگاه که روز گذشته به پایان رسید، ۶۵۰هزار نفر از مردم کویت از آن بازدید کردند.

 

… (نام و نام خانوادگی) با موفق خواندن کار نخستین نمایشگاه گفت: تصمیم گرفته شده است نمایشگاه دیگرى از سوى مرکز توسعه صادرات در کویت برگزار شود.

 

– نمونه دوم:

فروش بالغ بر ۵ میلیون دلار کالا و امضاء قرارداد براى صدور بیش از ۴۵۰ میلیون دلار کالاى مختلف با بازرگانان کویتى از نتایج برگزارى نخستین نمایشگاه محصولات صنعتی، معدنى و کشاورزى ایران در کویت است.

 

… (نام و نام خانوادگی) مدیر نمایشگاه بازرگانى ایران در کویت در پایان کار برگزارى نمایشگاه طى مصاحبه‌اى با اعلام این مطلب افزود: بیش از ۶۵۰ هزار نفر از مردم کویت از این نمایشگاه دیدن کردند.

 

وى گفت: در پى موفقیت این نمایشگاه، تصمیم گرفته شد، نمایشگاه دیگرى از سوى مرکز توسعه صادرات در کویت برگزار شود.

چرا؟ چگونه؟

عنصر ”چرا“ علت، دلیل یا انگیزه به‌وجود آمدن رویداد را بیان مى‌کند و عنصر ”چگونه“ نحوه، چگونگى و طریقه وقوع رویداد را.

 

در بسیارى مواقع خبرنگار ”چگونگی“ به‌وجود آمدن یک رویداد خبرى را کسب مى‌‌کند، اما از علت و انگیزه‌اى که در پشت آن پنهان است، بى‌خبر است، یا علت و انگیزه را مى‌داند، اما از نحوه وقوع رویداد اطلاعاتى ندارد.

 

به‌عنوان مثال در خبر سقوط یک هواپیما شاید در همان ساعت‌هاى اولیه یا روز نخست، نتوان علت سقوط هواپیما را به‌دست آورد. علت سقوط هواپیما وقتى رسماً اعلام خواهدشد که ”جعبه سیاه“ که حاوى نوار مکالمات خلبان با برج مراقبت است، به‌دست آید. پس از تجزیه و تحلیل مکالمه خلبان، در آخرین لحظه‌هاى حیات آن و اطلاعاتى که از محل سقوط هواپیما به‌دست مى‌آید، کارشناسان روزها، هفته‌ها یا ماه‌ها بعد علت سقوط را اعلام مى‌کنند. عنصر ”چرا“ و ”چگونه“ هنگام تهیه گزارش‌هاى تشریحى و تحلیلى یا لیدهاى تشریحى و تحلیلى بیشتر از سایر موارد، مورد استفاده قرار مى‌گیرد، زیرا در این‌گونه گزارش‌هاى خبری، خبرنگار، زمان بیشترى را براى کسب و بررسى علت، انگیزه یا نحوه و چگونگى به‌وجود آمدن رویداد خبرى را در اختیار دارد.

 

مثال: (چرا؟):

۱. شدت بارندگى سبب جارى شدن سیل در استان مازندران شد و خسارات مالى به مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال بر جاى گذاشت.

 

۲. بر اثر برخورد یک قایق ماهیگیرى با قایقى مسافربرى در رودخانه ”آمازون“ دست کم ۱۰ نفر کشته شدند.

 

۳. به مناسب روز ملى بلغارستان، پیام تبریکى از سوى معاون رئیس‌جمهورى به نخست‌وزیر آن کشور مخابره شد.

 

مثال: (چگونه؟):

۱. یک فروند جنگنده نیروى هوائى قطر از نوع میراژ ”اف-یک“ در جریان پرواز آموزشى سقوط کرد.

 

۲. با سخنان رئیس‌جمهوری،فردا نخستین سمینار حل مسائل و مشکلات نظام ادارى کشور، گشایش مى‌یابد.

 

۳. اولین نمایشگاه منسوجات صادراتی، طى مراسمى با سخنان مدیر عامل بانک صنعت و معدن در پارک ارم گشایش یافت.

نویسنده:

حمایت شما ،انرژی برای مسیر ماست