هشدار درباره مقاومت تاکتیکی / نگاه استراتژیک به مقاومت

یکم- هدف از انتشار یک فهرست ۷۰۰ نفره درهم و برهم از افراد تحریمی توسط امریکا در شامگاه دوشنبه،وارد کردن یک شوک به تعادل روانی جامعه و روندها و شاخص های اقتصادی ایران بود. از بین میلیون ها ایرانی اما، گمان می کنم تعداد کسانی که متن این تحریم ها را خواندند به چند هزار نفر نرسید.

اثر روانی تحریم مدت هاست در جامعه ایرانی تخلیه شده، و توان ابزار تحریم برای ایجاد تغییرات واقعی در شاخصهای اقتصاد هم حداکثر همین است که اکنون می بینیم.

جامعه ایرانی -بر اساس پژوهش های موجود- باور کرده است که مشکلات موجود صرف نظر از اینکه منشا آن چیست، راه حل داخلی دارد و بنابراین بیش از آنکه به نمایش های سیاسی و رسانه ای موجود بی اعتباری مانند ترامپ توجه کند، در پی آن است که ببیند مسئولین اجرایی در داخل چه خواهند کرد.

دوم- مجموعه سیگنال هایی که در ۶ ماه گذشته از سوی امریکا تولید به افکار عمومی ایران تزریق شده، نظیر این جمله کلیشه ای که ما در کنار ملت ایران ایستاده ایم، یا اینکه ما نظام ایران را تحریم کرده ایم نه ملت را، اعتباری نزد مردم ایران نیافته است.

امریکا نتوانسته روایت خود از فشار به ایران را به یک روایت مشروع نزد مردم تبدیل کند. مردم می بینند این امریکاست که فرزندان آنها را لب مرز یا در مراسم رژه می کشد، اجازه ورود دارو به کشور نمی دهد، صبح و شام ایران را تهدید نظامی می کند، با سعودی که منفورترین کشور تاریخ نزد ملت ایران است ائتلاف ضد ایرانی تشکیل داده و رییس جمهور اصلی ترین حرف می زند.

ایده مرکزی » گرسنگی دادن به ملت ایران « متحد آن در خاورمیانه یعنی اسراییل، از لزوم دولت ترامپ زمانی که از برجام خارج شد این بود که بتواند مردم را از طریق فشار اقتصادی علیه حاکمیت بسیج کند اما کمتر از ۶ ماه پس ازآغاز این بازی، چیزی که روی دست امریکا مانده این است که حتی غربگرایان سوپر حرفه ای ایران هم نمی توانند از امریکا دفاع کنند.

البته ما هنوز در ابتدای یک راه طولانی هستیم اما این شروع ناشیانه نشان می دهد کسانی که در امریکا نشسته اند و درباره ایران تصمیم می گیرند، حتی قادر به شناخت سوء تفاهم های خود درباره جامعه ایران هم نیستند چه رسد به اینکه بر آنها غلبه کنند.

سوم- راز اثرگذاری تحریم ها وجود اجماع بین المللی و تفرقه داخلی است. تحریم به عنوان یک مکانیسم تولید فشار و تغییر دهنده محاسبات، کار نمی کند اگر برای اعمال آن در جهان اجماع وجود نداشته باشد.

وقتی تحریم ها اجماعا اجرا نشود، و بخشی از جامعه جهانی تحریم را اجرا کند و بخشی دیگر مقابل آن بایستد، عملا اتفاقی که می افتد این است که تحریم به جای آنکه به کشور تحریم شده فشار بیاورد، تبدیل به ابزاری برای نفع بردن کشورهایی می شود که آن را اجرا نمی کنند چرا که بخشی از رقیبان آنها –یعنی کسانی که تحریم ها را اجرا می کنند- از صحنه تجارت با کشور تحریم شده حذف خواهند شد.

همچنین تحریم کار نمی کند اگر در داخل کشور تحریم شده، شکاف و دودستگی رخ ندهد. کارکرد راهبردی تحریم ها اساسا اینگونه شکل می گیرد که بخش هایی از جامعه را برانگیزد تا به نظام برای سازش با تحریم کنندگان فشار بیاورند. حال اگر هیچ بخشی از جامعه )یا نیروهای سیاسی( چنین انگیزه ای نداشته باشد، تحریم ها به ابزار ایجاد همبستگی ملی تبدیل خواهد شد و نه تنها اثر راهبردی روی تصمیمات نظام سیاسی تحریم شده نمی گذارد بلکه بر توان مقاومت آن در مقابل تحریم ها و ایجاد هزینه برای کشورهای تحریم کننده خواهد افزود.

درباره تحریم های ایران، استراتژی کاریکاتوری دولت ترامپ همزمان هر دو شرط اثرگذاری تحریم ها را از بین برده است. اکنون در جامعه جهانی برای اجرای تحریم های ایران اجماع وجود ندارد.

امریکا رهبر جامعه جهانی برای تحریم های ایران نیست بلکه سعی می کند به جهان زور بگوید. البته کسانی حرف زور را خواهند شنید اما همزمان بخش هایی از اقتصاد جهانی که نفعی در تجارت با امریکا ندارند، سعی خواهند کرد شیوه هایی ایجاد کنند که برای همیشه از گزند ابزار تحریمی امریکا مصون بمانند.

این امر حتی ممکن است به بخش هایی از جهان که درگیر تجارت با امریکا هستند نیز سرایت کند و در این صورت است که امریکا یک ضربه تاریخی دریافت خواهد کرد و توان آن برای تبدیل کردن نظام مالی جهان به اسلحه علیه کشورهایی مانند ایران به طور بنیادین آسیب خواهد دید.

در داخل ایران هم امریکا موفق به درگیر کردن بخش های مختلف جامعه و حاکمیت با یکدیگر نشده است. جامعه ایرانی به جای آنکه مطابق فرض های احمقانه کسانی مانند جان بولتون از فشارهای امریکا عمل کند، در انتظار آن است که کی فرصتی دست خواهد داد از امریکا و پادوهای منطقه ای آن انتقام بکشد.

چهارم– محاسبه دولت امریکا این است که خواهد توانست از طریق تحریم ها اولا به منابع مالی ایران فشار جدی وارد کند و ثانیا از شتاب برنامه موشکی و منطقه ای آن بکاهد. آنچه در واقع رخ خواهد داد وادار شدن دولت در ایران به انجام اصلاحاتی است که می تواند به بهبود هزینه کرد منابع بینجامد و به برداشته شدن گام هایی اساسی برای حل برخی از مشکلات ریشه دار اقتصاد ایران، که شاید در شرایط عادی کسی ریسک رویارو شدن با آنها را نمی پذیرفت –مانند مسئله بغرنج نظام بانکی- منجر شود.

در ماه های آینده عجیب نیست اگر منابع کشور کمی تحت فشار قرار گیرد اما اگر نتیجه آن این باشد که همین منابع موجود بهتر مدیریت شود، ایران سرجمع بازنده نبوده است. درباره برنامه موشکی و منطقه ای نیز، دو مسئله هست که دولت ترامپ از فهم آنها ناتوان بوده است.

نخست اینکه تجربه محدود شدن برنامه هسته ای در برجام به مرم ایران نشان داد که محدود کردن برنامه های امنیت ملی در ازای یک مشت وعده –ولو اینکه حجم آن وعده ها ۱۵۰ صفحه باشد- آن هم از سوی دشمن، نه تنها به تحقق آن وعده ها نمی انجامد بلکه محتمل ترین اتفاق این است که آن وعده ها گروگان گرفته شده و از ایران خواسته شود برای تحقق همان ها بخش های دیگری از برنامه های امنیت ملی خود را هم تعطیل کند.

اساسا مکانیسم اعتمادسازی با امریکا یک مکانیسم بی انتهاست که هر چه ظاهرا به پایان آن نزدیک تر شوید، در واقع به نقطه ای که از آن شروع کرده بودید، نزدیک تر شده اید! رفتار دولت ترامپ با برجام این سوال ساده را ایجاد کرده که کسانی که با برجام هسته ای چنان کردند، چه دلیلی دارد با برجام منطقه ای یا موشکی رفتاری بهتر داشته باشند. مسئله دوم از این هم بنیادی تر است.

جامعه ایرانی درک کرده است که مسئله فقط برجام نیست بلکه امریکا موجویت کشور و ملت ایران را هدف گرفته آنچه درباره تحریم ها انجام شده بخشی از یک پروژه بسیار بزرگ تر برای حاکم کردن وحشی هایی مانند حاکمان فعلی سعودی بر ملت ایران است. میدم می پرسند اگر انتهای کار تبدیل کردن پسر سلمان به یک صدام دیگر و انداختن آن به جان مردم ایران و منطقه است، چرا باید برنامه موشکی و منطقه ای تعطیل شود؟ و چرا باید کسانی که تا آستانه کاخ پوشالی بن سلمان و نتانیاهو رفته اند، کار را تمام نکرده به خانه بازگردند؟ امریکا نمی فهمد که با اقدامات احمقانه و عجولانه خود چه کمک بزرگی به ایجاد پشتوانه مردمی برای برنامه موشکی و منطقه ای ایران کرده و اکنون کار ر مرحله ای است که نظام هم اگر بخواهد مردم اجازه تعطیلی یا تعدیل این برنامه ها را نخواهند داد.

پنجم– مهم ترین آسیب در ماه های آینه این خواهد بود که بخش هایی از دولت نگاه تاکتیکی به مقاومت داشته و به آن به مثابه مقدمه و زمینه چینی برای مذاکره نگاه کنند. همانطور که امید بستن به دموکرات ها یا انتخابات کنگره، در ماه های گذشته فرصت های مهمی را از کشور گرفت، نگاه تاکتیکی به مقاومت می تواند در ماه های آینده خسارت هایی جبران ناپذیر ایجاد کند.

نگاه استراتژیک به مقاومت تنها گزینه منطقی پیش روی ایران است. تنها در این صورت است که مذاکره یا دیپلماسی هم جایگاه واقعی خود را پیدا خواهد کرد.

تنظیم خبر : امین کائیدی شادگان

نویسنده: