روشنفکر واقعی ایرانی و غیر ایرانی/در حقیقت همه ما چهار زن داریم ! 

روشنفکر واقعی چه ایرانی و چه غیر ایرانی، چه مذهبی و چه سکولار باید ۹ ویژگی داشته باشد، به بیان دیگر داشتن این ۹ ویژگی در یک فرد، او را تبدیل به یک روشنفکر واقعی می کند.

نخست یک روشنفکر موفق، روشنفکری را شغل و حرفه خود نمی داند و یا حتی آن را جز علقه های خود بر نمی شمارد. روشنفکر موفق فردی رایگان بخش است. فرآیند هستی رایگان بخش است که چیزهای بسیاری را به طور رایگان در اختیار ما می گذارد. این رایگان بخشی وقتی در فرد منحقق می شود، ارزشی بزرگ و بی همتا دارد، چراکه این فرد می تواند داشته های خود را به طور رایگان در اختیار هموطنان خود قرار دهد.

ویژگی دوم این است که روشنفکر باید حقیقت طلب باشد و همواره در مسیر حقیقت گام بر دارد و برای رسیدن به آن تلاش کند. یک روشنفکر واقعی به دنبال ایدئولوژی ها نمی رود او تنها به دنبال حقیقت است.

ویژگی سوم یک روشنفکر این است که او آکادمسین به معنای یک فرد دانشگاهی صرف نیست بلکه او در میان جامعه نیز حضور دارد.

ویژگی چهارم این است که یک روشنفکر موفق نماینده و سخنگو مردم نیست، روشنفکر نباید از مردم اطاعت کند، روشنفکر باید مردم را داوری کند. اگر یک جامعه اگر سیاست اگر اقتصاد مشکل دارد، برای حل این مشکل ها نیاز به مرمت روانی تک تک افراد جامعه ضروری است.

ویژگی پنجم واقع بینی است، یک روشنفکر باید همواره واقع بین باشد و از مردم به اندازه توان آن ها انتظار داشته باشد.

در حقیقت همه ما چهار زن داریم ! 

الف : زن چهارم که بدن ماست . مهم نیست چقدر زمان و پول صرف زیبا کردن او بکنی وقت مرگ ، اول از همه او ترا ترک می کند. 
ب: زن سوم که دارایی های ماست . هرچقدر هم برایت عزیز باشند وقتی بمیری به دست دیگران خواهد افتاد. 
ج : زن دوم که خانواده و دوستان ما هستند . هر چقدر هم صمیمی و عزیز باشند ، وقت مردن نهایتا تا سر مزارت کنارت خواهند ماند. 
د: زن اول که روح ماست. غالبا به آن بی توجهیم و تمام وقت خود را صرف تن و پول و دوست می کنیم . او ضامن توانمندی های ماست اما ما ضعیف و درمانده رهایش کرده ایم تا روزی که قرار است همراه ما باشد اما دیگر هیچ قدرت و توانی برایش باقی نمانده است.

ویژگی ششم این است که روشنفکر باید به انسان توجه کند، نه به مکاتب و ایسم ها، برای او انسان باید مهم باشد.

ایسم در لغت به معنای: اصالت، اصول، رویه و نمونه آن است و در حالت پسوندی معنای: مکتب از آن گرفته می شود، این پسوند (شیسم، سیسم، سیزم) از واژه شیسما (Schisma) گرفته شده که در زبان یونانی به معنای شکاف است و در ابتدا در مورد مسلک ها و انشعاب هایی به کار می رفته که کلیسا و مذهب مسیح منشعب می شده اند و به هر نوع تجزیه و تفکیکی در جامعه و احزاب و مذهب گفته شد و حالا بصورت یک پسوند رایج به دنبال واژه ها و اصطلاحات (سیاسی، ادبی، هنری، مذهبی، عرفانی، فرهنگی، قومی و …) می آید و تقریبآ هنوز همان مفهوم اولیه را داراست. پسوند (ism) در زبان انگلیسی، isme در زبان فرانسه، ismus در زبان آلمانی کاربرد های گوناگونی دارد، این پسوند در پی نام ها و یا صفت ها می آید و معنای: رای، عقیده، ایمان، مذهب، گرایش و روش را می رساند، تلاش های زیادی اساتید و علمای ایرانی انجام داده اند که معادلی برای ایسم بیابند و گه گاه از پسوندهایی: مثل گر، گری، گرایی، گرا، انگاری، انگار، باور، باوری، خواهی، گفتاری، آئینی، روشی، استفاده کرده اند اما بصورت مطلق چنین کاری عملی نیست، در جای مفهوم را می رساند و در جای نمی رساند، مگر اینکه در جایی گری به کار ببریم، در جایی خواهی، در جایی… مثلآ لیبرالیسم را بگوئیم آزادی خواهی، سوسیالیسم را (جامعه باوری Socialism).

 ویژگی بعدی این است که روشنفکر باید مسئله را از شبه مسئله برای مردم مشخص کند.

تجربه نشان می دهد، اغلب کشورها، سازمان ها، تیم ها و افراد در دام «شبه مساله» می افتند. وقتی می خواهند یک سیاست جدید، پروژه جدید، محصول یا کسب و کار جدید راه اندازی کنند، به اندازه کافی روی تعریف مساله وقت نمی گذارند. در نتیجه زمان و منابع زیادی هدر می رود و مسائلی را دنبال می کنند که اصلا مساله نیستند.

بگذارید سه مثال را با هم مرور کنیم:
1-  همه دنبال این هستیم که مدرسه درست کنیم. اصلا مدرسه سازی جزو امور نیکوکارانه و شادی بخش محسوب می شود. اما کسی از خود نمی پرسد، واقعا ما به مدرسه احتیاج داریم؟ جواب قطعا نه است. ما به آموزش و آگاهی احتیاج داریم. حالا آیا برای آموزش و آگاهی، فقط مدرسه لازم است؟ باز هم قطعا نه! تجربه انجام شده در یکی از کشورهای آفریقایی می گوید شما می توانید به کودکان لپ تاپ ارزان قیمت بدهید و همچنین دسترسی کنترل شده به اینترنت، بهترین دروس توسط بهترین استادان یک بار برای همیشه ضبط می شود و در اختیار آنان قرار می گیرد. کودکانی که کفش ندارند یا پا ندارند یا پول رفت و آمد ندارند یا حتی کودکانی که سر کار می روند و وقت ندارند می توانند به آموزش و آگاهی دست پیدا کنند. این نگرش قدیمی، کهنه ماست که باعث می شود راه حل های دیروز را به خورد مسایل امروز بدهیم.

2-  مثال بعدی در مورد استارتاپ ها (شرکت های نوپا و نوآور) است. تحقیقات متعدد حکایت از آن دارد که بزرگترین علت شکست استارتاپ ها با اختلاف زیاد (40%)، فراهم کردن محصولی است که نیاز زیادی به آن وجود ندارد. یعنی راه حلی برای مشکلی که اصلا مساله نیست.

3-  روزی روزگاری به این جمع بندی رسیدیم که باید نهضت علمی داشته باشیم و تولید علم کنیم. آنگاه به این جمع بندی رسیدیم که استادان برای ارتقاء و دانشجویان برای فارغ التحصیلی باید مقاله ISI داشته باشند. از آن روز توان و زمان نخبگان این سرزمین صرف چیزی شد که نباید می شد. به جای آن که نیازهای کشور را حل و فصل کنیم، رفتیم دنبال نخود سیاه. دانشگاه تبدیل شد به بنگاه مقاله نویسی آن هم نه در ارتباط با مسایل کشور که در مورد موضوعاتی که نشریات جهانی آن را می پسندند. ما سیستان و بلوچستان را فروختیم به سانفرانسیسکو! از استاد دانشگاهی که 400 مقاله بین المللی داشت سوال شد، فقط یکی از مشکلاتی را که در کشور حل کرده اید نام ببرید؟ پاسخ سکوت بود. یعنی فاجعه!

شبه مساله ها همه جا هستند! از زندگی شخصی بگیرید تا عرصه خطیر کشورداری. چقدر در کشور پروژه تعریف شد که نیاز حقیقی نبود و اکنون دولت را به دولتی بدهکار (چه مالی و چه روانی) تبدیل کرده است.

ویژگی هشتم این است که روشنفکر باید هیچ مرزی بین انسان ها ایجاد نکند، برای او باید تنها انسان بدون هیچ ایدئولوژی مهم باشد، صرف انسان بودن است که اهمیت بسیار زیادی دارد و

ویژگی آخر این است که روشنفکر باید آسان سخن بگوید، آسان سخن گفتن نیز به معنای سطحی صحبت کردن نیست، او باید مسائل پیچیده و مشکل را با زبانی ساده برای مردم در میان بگذارد.

تنظیم خبر : امین کائیدی شادگان

نویسنده: